Łowcy nazistów. Andrew NagorskiЧитать онлайн книгу.
ałań i hołd dla wyjątkowej grupy ludzi, którzy poświęcili życie w walce o sprawiedliwość”.
„Fascynujący wgląd w działania ludzi, którzy ścigali zbrodniarzy wojennych, nawet gdy temat zniknął z nagłówków prasy”.
„Szczegółowe spojrzenie na ponurą robotę tropienia nazistów przez całe dziesięciolecia od zakończenia drugiej wojny światowej… absorbujące”.
„Godna podziwu – przystępna i gruntowna opowieść […] [Nagorski] odkrywa różnice w taktyce, osobowościach, poglądach, które prowadziły do konfliktów między samymi łowcami […] ale przede wszystkim, nie pomijając ich słabości, oddaje im hołd za ich dokonania: nie tylko za pomoc w doprowadzeniu do procesów najpotworniejszych sprawców, ale także za bezdyskusyjne utrwalenie szczegółów nazistowskich zbrodni w annałach historii”.
„Fascynujący zbiorowy portret łowców nazistów, tych słynnych – jak Wiesenthal i Klarsfeldowie – i tych nieznanych”.
„Po zakończeniu drugiej wojny światowej toczyła się inna wojna – o postawienie przed obliczem sprawiedliwości masowych zbrodniarzy. Nagorski opowiada historię tych, którzy zawzięcie ścigali morderców, oraz tych, którzy usiłowali ze wszelkich sił pogrzebać ten rozdział historii. Niepokojąca, lecz bez dwóch zdań fascynująca lektura”.
Dla Aleksa, Adama, Soni i Evy
oraz – jak zawsze – dla Krysi
Spis postaci
ŁOWCY:
Fritz Bauer (1903–1968): Niemiecki sędzia i prokurator pochodzący ze zeświecczonej rodziny żydowskiej. Większość okresu rządów nazistów spędził na wygnaniu w Danii i Szwecji. Po zakończeniu wojny powrócił do Niemiec, później zaś dostarczył Izraelczykom najważniejszych informacji, dzięki którym schwytano Adolfa Eichmanna. W latach sześćdziesiątych XX w. doprowadził do procesu załogi Auschwitz przed sądem we Frankfurcie.
William Denson (1913–1998): Główny amerykański oskarżyciel wojskowy w powojennym procesie w Dachau, w którym sądzono głównie personel obozów w Dachau, Mauthausen, Buchenwaldzie i Flossenbürgu. Oskarżył 177 osób i we wszystkich przypadkach uzyskał wynik skazujący. Ostatecznie 97 ze skazanych powieszono, jednakże jego działania w niektórych przypadkach wzbudziły kontrowersje.
Rafi Eitan1 (1926): Agent Mosadu dowodzący akcją schwytania Adolfa Eichmanna w pobliżu jego domu w Buenos Aires 11 maja 1960 r.
Benjamin Ferencz (1920): Jako młody, dwudziestosiedmioletni prawnik Ferencz pełnił rolę głównego oskarżyciela w procesie nazwanym przez Associated Press „największą sprawą o morderstwo w historii”: procesie norymberskim przeciwko członkom Einsatzgruppen, czyli specjalnych grup operacyjnych prowadzących masowe mordy na Żydach, Cyganach i innych cywilnych „wrogach” na froncie wschodnim, zanim zaczęto używać komór gazowych w obozach. Wszystkich 22 oskarżonych uznano za winnych, 13 skazano na śmierć. Później wiele wyroków złagodzono; tylko 4 wyroki śmierci zostały wykonane.
Tuwia Friedman (1922–2011): Polski Żyd ocalały z Holokaustu; po wojnie został funkcjonariuszem służb bezpieczeństwa reżimu komunistycznego, szukając zemsty na schwytanych Niemcach i wszystkich innych osobach podejrzewanych o udzielanie pomocy okupantom. Następnie utworzył w Wiedniu Centrum Dokumentacji, w którym zbierano dowody pomagające oskarżać byłych oficerów SS i innych zbrodniarzy wojennych. W roku 1952 zamknął Centrum i przeniósł się do Izraela, gdzie nadal twierdził, że jest na tropie Eichmanna i innych zbrodniarzy.
Isser Harel (1912–2003): Szef Mosadu, organizator uprowadzenia Eichmanna z Buenos Aires w 1960 r. i przewiezienia go do Izraela specjalnym lotem El Al, co doprowadziło do procesu i stracenia Eichmanna w Jerozolimie.
Elizabeth Holtzman (1941): Demokratka z Brooklynu; gdy w 1973 r. została wybrana do Kongresu, zajęła się doniesieniami o licznych osobach podejrzewanych o zbrodnie wojenne, mieszkających w Stanach Zjednoczonych. Jako członkini, a później przewodnicząca podkomisji ds. imigracji Izby Reprezentantów zdołała doprowadzić do utworzenia w 1979 r. Biura Dochodzeń Specjalnych (Office of Special Investigations, OSI) Departamentu Sprawiedliwości. Biuro prowadziło działania celem odszukania, pozbawienia obywatelstwa i deportowania nazistowskich zbrodniarzy wojennych.
Beate Klarsfeld (1939): Ryzykantka par excellence, bardziej żywiołowa część niemiecko-francuskiego małżeństwa łowców nazistów. Ojciec Beate służył w Wehrmachcie; nie wiedziała wiele o Trzeciej Rzeszy, póki nie udała się do Paryża jako au pair i nie poznała swego przyszłego męża, Serge’a Klarsfelda. Zasłynęła ze spoliczkowania w 1968 r. kanclerza Republiki Federalnej Niemiec Kurta Georga Kiesingera, który należał do NSDAP. Wraz z Serge’em tropiła esesmanów winnych deportowania Żydów i innych zbrodni w okupowanej Francji i doprowadzała do konfrontacji, nie zważając na ryzyko.
Serge Klarsfeld (1935): Pochodzący z osiadłej we Francji rodziny rumuńskich Żydów Klarsfeld miał ważne powody osobiste, by gromadzić i publikować informacje o nazistowskich dostojnikach, odpowiedzialnych za wywózki i mordowanie Żydów francuskich – jego ojciec zginął w Auschwitz. Klarsfeld skrupulatnie gromadził dowody winy i je publikował. Podobnie jak jego żona, Beate, nie bał się konfrontować osobiście ze zbrodniarzami.
Eli Rosenbaum (1955): Do Biura Dochodzeń Specjalnych Departamentu Sprawiedliwości trafił najpierw jako praktykant. W latach 1995–2010 był dyrektorem Biura, najdłużej ze wszystkich sprawujących tę funkcję. Jako główny prawnik Światowego Kongresu Żydów w roku 1986 kierował kampanią potępienia byłego sekretarza generalnego ONZ Kurta Waldheima, gdy ten kandydował na prezydenta Austrii. Doprowadziło to do ostrego sporu Rosenbauma z niegdyś idealizowanym przezeń Szymonem Wiesenthalem.
Allan Ryan (1945): W latach 1980–1983 pełnił funkcję dyrektora Biura Dochodzeń Specjalnych Departamentu Sprawiedliwości, kierując tą nową wówczas organizacją podczas pierwszych działań mających na celu zidentyfikowanie nazistowskich zbrodniarzy wojennych i pozbawienie ich amerykańskiego obywatelstwa.
Jan Sehn (1909–1965): Polski sędzia śledczy wywodzący się z rodziny pochodzenia niemieckiego. Sporządził pierwszy szczegółowy opis historii i działalności Auschwitz. Przesłuchiwał Rudolfa Hössa, komendanta Auschwitz pełniącego najdłużej tę funkcję, i przekonał go do spisania wspomnień, zanim wykonano wyrok śmierci przez powieszenie w 1947 r. W latach sześćdziesiątych udzielił też pomocy swojemu niemieckiemu odpowiednikowi Fritzowi Bauerowi, składając zeznania przed sądem we Frankfurcie podczas procesu załogi Auschwitz.
Szymon Wiesenthal (1908–2005): Urodzony w Buczaczu w Galicji przetrwał Mauthausen i inne potworności wojny, by zostać najsłynniejszym łowcą nazistów i twórcą Żydowskiego Centrum Dokumentacji Historycznej Okresu Holocaustu. Choć powszechnie przypisywano mu zasługi w wytropieniu wielu zbrodniarzy wojennych, niekiedy krytykowano go też za rzekome wyolbrzymianie swojej roli i osiągnięć, zwłaszcza w sprawie Eichmanna. Wszedł także w spór ze Światowym Kongresem Żydów podczas afery Kurta Waldheima.
Efraim Zuroff (1948): Założyciel i dyrektor Centrum Szymona Wiesenthala w Jerozolimie. Zuroff urodził się w Nowym Jorku, jednakże w 1970 r. osiadł w Izraelu. Często nazywany ostatnim łowcą nazistów, prowadził nagłaśniane i kontrowersyjne kampanie służące odszukaniu żyjących jeszcze strażników obozów koncentracyjnych i wymierzeniu im sprawiedliwości.
ŚCIGANI:
Klaus
W książce została zachowana angielska transkrypcja nazwisk hebrajskich, ponieważ w takiej postaci funkcjonują one najczęściej w literaturze międzynarodowej (przyp. red.).