Duel. Антон ЧеховЧитать онлайн книгу.
camaatın yaxasından!
Samoylenko buzlu ağ şərab sifariş etdi. Bir qədəh içdikdən sonra Layevski qəfildən soruşdu:
– Beyin iltihabı necə olur?
– Bu…necə başa salım?! Bu elə bir xəstəlikdir ki, beyin yumşalıb sulanır.
– Müalicəsi varmı?
– Xəstəlik şiddətlənməyə başlamayıbsa, var. Soyuq duş, köpəşik4 məlhəmlər, müxtəlif həblər qəbul etmək lazımdır.
– Bax, görürsən, mənim vəziyyətim də elədir. O qadınla bundan artıq yaşaya bilmərəm. Gücüm çatmaz. Haçan səninlə bir yerdə oluram, üzüm gülür, filosofluq edirəm, amma evdə az qalır, ürəyim partlasın. Canım boğaza yığılıb, biri desə ki, onunla bir ay da artıq yaşa, düz alnımın ortasından güllə ilə vuraram özümü. Bir tərəfdən də onu tək buraxmaq olmaz. Kimi-kimsəsi yox, əlindən bir iş gəlmir, nə məndə pul var, nə onda. Kimə sığınsın? Hara getsin? Düşünüb bir çarə tapa bilmirəm. Hə, de görüm, neyləyim?
Samoylenko söz üçün avara qalıb:
– Şey… O səni sevirmi? – deyə mızıldandı.
– O yaşda, o təbiətdə bir qadının kişini sevdiyi qədər. Məndən ayrılmaq ondan ötrü pudralarından, biqudilərindən ayrılmaq qədər zor bir şeydir, hər halda. Onun buduarının ayrılmaz parçası kimi bir şeyəm yəqin ki.
Samoylenko utandı.
– Bu gün çox kefsizsən, Vanya, görünür, gecəni yatmamısan…
– Hə, pis yatmışam. Dostum, axır vaxtlar, ümumiyyətlə, özümü yaxşı hiss etmirəm. Başımın içi arı pətəyi kimidir, ürəyim sıxılır… Baş götürüb qaçmaq lazımdır.
– Hara?
– Üzü şimala. Şam ağaclarına, göbələklərə tərəf. Yeni insanların, yeni düşüncələrin olduğu yerlərə. İnanırsanmı, bu dəqiqə Moskvada, ya da Tula əyalətində bir yerdə buz kimi bir çayda yuyunmaqdan ötrü ömrümün yarısını verərdim?! Ardınca da bayağı bir tələbə ilə üç saat laqqırtı vurasan. Hələ saman qoxusu! Xatırlayırsanmı? Gecələr bağçada gəzəndə evdən çölə piano səsi yayılır, uzaqdan qatarın gəlişi eşidilir…
Təsirləndiyi üçün gözündən yaş gəldi, bir yandan da gülümsəyirdi. Göz yaşlarını gizlətmək üçün yerindən qalxmadan qonşu masaya dönüb kibrit istədi.
Samoylenko:
– On səkkiz ildir ki, Rusiyaya getmirəm. Oranın necə bir yer olduğunu belə unutmuşam. Məncə, Qafqazdan gözəl məmləkət yoxdur.
– Vereşşaqinin5 bir tablosu var: dərin bir quyunun dibində ölümə məhkum edilmiş dustaqların iztirablarını təsvir edib. Sənin bu gözəl Qafqazın da, məncə, dibsiz quyu kimi bir şeydir. Mənə Peterburqda baca təmizləyən, yoxsa burada şahzadə olmaqdan birini seçməyi təklif etsəydilər, düşünmədən baca təmizləyən olmağı seçərdim.
Layevski bunu deyib düşüncələrə daldı. Samoylenko onun əyilmiş vücuduna, bir nöqtəyə zillənmiş gözlərinə, solğun, tərli yanaqlarına, batıq gicgahlarına, gəmirilmiş dırnaqlarına, yamaqlı corablarına, ayaq uclarından sallanmış çəkələklərinə baxaraq ürəyində dostuna acıyırdı. Layevski gözünə çarəsiz uşaq kimi görünürdü.
– Anan sağdırmı? – deyə soruşdu.
– Sağdır, amma aramız sərindir. Nadejda Fyodorovna ilə yaşamağımı bağışlamadı.
Samoylenko dostunu sevirdi. Layevskini birlikdə içki içiləcək, zarafatlaşacaq, içini paylaşacaq aydın, təhsilli bir gənc, təmiz insan gözündə görürdü. Bir yandan da Layevskidə Samoylenkonun anlayışla qarşıladığı bəzi xoşagəlməz cəhətlər də vardı. Əvvəla, yeri gəldi-gəlmədi çox içirdi. Bundan başqa, məsuliyyət hiss etməz, pul xərcləyəndə ayağını yorğanına görə uzatmaz, danışanda sıx-sıx nalayiq ifadələr işlədər, küçədə-bacada çəkələkdə gəzər, özgələrin yanında Nadejda Fyodorovna ilə mübahisə edərdi. Samoylenkonun bu şeylərdən qəti xoşu gəlməzdi. Bir tərəfdən də Layevskinin əvvəllər ədəbiyyat fakültəsində oxumağı, indinin özündə də iki qalın dərgiyə abunə olması, çox vaxt az adamın başa düşə bildiyi mövzulardan danışması, dünyagörüşlü bir qadınla yaşamağı çox da ağlı kəsməyən məsələlər olsa da, bu şeyləri bəyənirdi. Bunlara görə Layevskini özündən üstün görür, ona hörmət edirdi.
Layevski başını bulayaraq:
– Bir məsələ də var, – dedi, – ancaq aramızda qalsın. Hələlik Nadejda Fyodorovnadan gizlədirəm. Onun yanında ağzından qaçırıb eləmə ha! Üç gün qabaq bir məktub aldım, ərinin beyin iltihabından öldüyü yazılmışdı.
Samoylenko köks ötürdü.
– Yeri behişt olsun… Bəs ondan niyə gizlədirsən?
– Bu məktubu ona göstərmək öz ayağınla nikah üçün kilsənin yolunu tutmaqdır. Əvvəl gərək münasibətlərimizə bir aydınlıq gətirək. Bir yerdə yaşamağımızın daha mümkün olmadığını ikimiz də qəbullananda məktubu verərəm özünə. Onda daha təhlükə qalmaz.
– Hələ sən bir mənə qulaq as, – şirindilliklə edəcəyi xahişin yerə salınmasından ehtiyatlanırmış kimi Samoylenkonun üzündə birdən hüznlü, yalvarış dolu bir ifadə əmələ gəldi, – Vanya, əzizim, evlən onunla.
– Niyə?
– Bu nəcib qadına qarşı borcunu yerinə yetir. Əri öldü, tale özü sənə yol göstərir.
– Sən nə qəribə adamsan?! Ağlına batmır ki, buna heç cür imkan yoxdur?! Sevmədən evlənmək inanmadan dua etmək kimidir. Belə alçaqlıq insan olan kəsə yaraşmaz!
– Amma evlənməyə məcbursan.
Layevski hirslə soruşdu:
– Niyə məcburam ki?
– Çünki ərinin əlindən almısan qadını. Bütün məsuliyyət artıq sənin üzərindədir.
– Sənə rusca deyirəm ki, onu sevmirəm!
– Sevmirsənsə belə, hörmət elə, könlünü al.
– Hörmət elə, könlünü al! Elə bil, qabağımda baş rahibə var. Sənin psxiologiyadan anlayışın yoxdur, fizioloq kimi də işəyaramazsan. Bir qadına hörmət etməklə, könlünü almaqla işlərin yoluna düşəcəyini fikirləşirsənsə, səhvin var. Qadın hər şeydən əvvəl yataq istəyir.
Samoylenko utancından yerin dibinə girdi.
– Vanya, Vanya!
– Sən yaşlı uşaqsan, danışdıqların da nəzəriyyədir. Mənim gənc ruhum isə qaynardır, mən əməl adamıyam. Biz çətin ki, bir-birimizi başa düşək. Yaxşısı, saxlayaq söhbəti burda. Mustafa, borcumuz nə qədərdir?
Həkim diksinib Layevskinin əlini tutdu.
– Xeyr, xeyr, mən ödəyəcəyəm… çünki mən qonaq eləmişəm.
Bağıraraq qarsona səsləndi:
– Mustafa, mənim hesabıma yazarsan!
Qalxdılar.
Köpəşik – allergik mənşəli dəri xəstəliyi. Məxmərəyin müxtəlif növlərində, infeksion və parazitar xəstəliklərdə rast gəlinir. Xəstəlik zamanı dəridə ət xalları əmələ gəlir.
Vasili Vereşşaqin (1842-1904) – XIX əsrin tanınmış rus batalist rəssamı.