Cins və xarakter. Отто ВейнингерЧитать онлайн книгу.
götürülmüş hər bir orqana və hətta ayrıca gö-türülmüş hər bir hüceyrəyə arrenoplazma və teliplazma arasındakı hər hansı bir nöqtəyə yerləşdirilmiş cinsi əla-mətlər verilməsi və buna görə də hər bir sadə hissənin ən başlanğıcdan cinsi mənada müəyyən formada səciyyələn-məsi barədə müddəanı çox asanlıqla aşağıdakı faktdan müəyyən etmək olar: hətta eyni bir orqanizmdəki müxtə-lif hüceyrələr cinsi xarakteristika ilə heç də həmişə bəra-bər səciyyələnmir. Bir bədənin bütün hüceyrələrində K və Q heç də bərabər miqdarda deyil, onların arrenoplazmaya və teliplazmaya yaxınlığı eyni deyil. Eyni bir bədənin hü-ceyrələri bu qütblərin arasında yerləşən sıfır nöqtəsinin hətta müxtəlif tərəflərində yerləşə bilir. Əgər biz daim ki-şilik və qadınlıq demək yerinə, onlar üçün fərqli işarələr-dən istifadə etsək, əlbəttə hər cür məkrli gizli niyyətsiz ki-şi başlanğıcı müsbət, qadın başlanğıcı isə mənfi qəbul et-sək, onda yuxarıda göstərilmiş müddəanı belə ifadə edə bilərik: eyni bir orqanizmin müxtəlif hüceyrələrinin seksu-allığı nəinki müxtəlif mütləq qiymətli, həm də müxtəlif işarəlidir (yəni + və ya -). Məsələn, kosa saqqallı və zəif əzə-ləli kifayət qədər yaxşı inkişaf etmiş masculmalara yaxud döşü az inkişaf etmiş demək olar ki, tipik femininalara rast gəlmək olur. Digər tərəfdən uzun saqqallı tamamilə qadın kimi kişilər və qeyri-normal qısa saçlı gözə kifayət qədər dəyən üz tükünə sahib, lakin iri gözəl döşlü geniş çanaqlı qadınlar da olur. Qadın budlu və kişi baldırlı, sol budu qadın sağ budu kişi olan insanlar da tanıyırdım. Ümumiy-yətlə, bədənin hər iki tərəfinin simmetrikliyi yalnız çox seyrək müşahidə olunur, əksər hallarda isə sol və sağ his-sələrdə cinsi xarakteristikanın, cinsi əlamətlərin təzahür dərəcəsinin müxtəlifliyi özünü büruzə verir, məsələn saq-qalın bitişində burada daima saysız-hesabsız asimmetriya müşahidə olunur.
Artıq deyildiyi kimi, oxşarlıqdakı çatışmazlıqları (cin-si xarakteristikanın mütləq oxşarlığı isə heç vaxt olmur) çətin ki, daxili ifrazatın qeyri-bərabərliyi ilə izah etmək mümkün olsun. Patoloji xarakterli olmayan bütün hallar-da qan orqanlara, doğrudur, eyni kütlədə olmasa da, heç olmasa eyni tərkibdə daxil olmalıdır. Ancaq elə miqdarda və elə keyfiyyətdə olmalıdır ki, orqanizmin qorunma şərt-lərinə uyğun olsun.
Əgər baxılan hər bir hüceyrənin ibtidai, embrional in-kişafın ilk addımlarından başlayaraq sabit və çox rənga-rəng cinsi xarakteristikasını bütün bu variyasiyaların sə-bəbi hesab etməsək, onda ayrıca götürülmüş hər bir fərdi cinsi baxımdan onun rüşeym vəzilərinin cinsiyyət tipinə nisbi yaxınlığını göstərməklə tamamilə təsvir etmək olar-dı. Onda məsələ həqiqətdə olduğundan daha sadə həll olunmuş olardı. Lakin cinsi əlamətlər bütün orqanizmə təsəvvür olunan eyni kütlədə yayılmamışdır, ona görə də bir hüceyrəyə verilən tərif qalan digərlərini xarakterizə et-mir. Eyni bir varlığın müxtəlif hüceyrələri və orqanları arasında cinsi xarakteristikadakı əhəmiyyətli kənarlaşma-lar az-az baş versə belə, ayrıca götürülmüş hər bir hüceyrə üçün bu xarakteristikanın spesifikliyini ümumi hal hesab etmək lazımdır. Bu halda müəyyən etmək olar ki, hətta ay-rı-ayrı hüceyrələrin deyil, ayrı-ayrı orqanların əhəmiyyətli müxtəlifliyinə nisbətən bütün bədənin cinsi xarakteris-tikasının tam yekrəngliyinə yaxınlaşmalar çox az-az olur. Maksimum dəyişilmə imkanları hələ hər bir hal üçün təd-qiqat yolu ilə müəyyən edilməlidir.
Əgər hələ Aristotel tərəfindən söylənilmiş və əksər həkim və zooloqlar tərəfindən dəstəklənən məşhur fikrə görə heyvanın axtalanması onu heç bir istisnasız əks cinsə çevirə bilərsə, misal üçün dişinin eo ipsosunun axtalan-ması onu tamamilə erkəyə çevirə bilərsə, o zaman hər hü-ceyrənin rüşeym vəzilərindən asılı olmayan ilkin əsaslı cinsi əlamətlərinin mövcudluğu məsələsi yenidən müba-hisəli olardı. Lakin Zellheym və Foqesin ən yeni eksperi-mental tədqiqləri göstərdi ki, qadından tamamilə fərqlə-nən axta tipi mövcuddur, erkəyin axtalanması heç də onun dişiyə çevrilməsi ilə eyni deyildir. Doğrudur, bu yöndə geniş radikal nəticələrdən qaçmaq lazımdır. O da istisna deyil ki, əks cinsin gizli qalan rüşeym vəzi birinci rüşeym vəzisinin aradan qaldırılmasından yaxud atrofiyasından sonra cinsi cəhətdən müəyyən ölçüdə dəyişkən orqanizmi sarır. Klimakteriya dövründə orqanizmdə qadın cinsiyyət orqanlarının başqalaşmasında ikinci dərəcəli cinsi əlamət-lərin – “nənə”də saqqalın, qoca cüyürlərin alnında kiçik qozaların, qoca toyuqlarda “xoruz lələklərinin” və i.a. mü-şahidə olunması kimi çoxsaylı və bir qədər cəsarətli izahı olan hallar mövcuddur. Bunula belə, daha yaşlı orqanların deqradasiyası, onların əməliyyat yolu ilə aradan qaldırıl-ması olmadan da oxşar dəyişikliklər baş verir. Tamamilə normal inkişaf kimi bunları Cymothoa, Anilocra, Nerocila cinsinin nümayəndələrində, balıq parazitlərində, Cymot-hoe alcimeda qrupuna aid asellus aquaticuslarda (dəniz ulağı) müəyyən etmək olar. Bu heyvanlar tamamilə xüsusi cinsdən olan hermafroditlərdir. Onlarda eyni zamanda fəaliyyət göstərə bilməsələr də, daim və eyni zamanda həm kişi, həm də qadın rşeym vəziləri olur. Onlarda həm də protandriyanın bir növü müşahidə olunur – hər bir fərd əvvəlcə erkək, sonra isə dişi kimi fəaliyyət göstərir. Özü-nün kişi fəaliyyəti dövründə onların inkişaf etmiş maya-lanma orqanları olur, qadın keçid yolları və mayalanma orqanları inkişaf edib açıldıqda isə bunlar atılır. Lakin tamamilə bunun oxşarı olan hallar insanlarda da rast gəli-nir. Cinsi psixopatologiyada barəsində danışılan yaşlılar-da, yetişkin kişi və qadınlarda müşahidə olunan “evirato” və efleminato” adlanan qəribə hallar bunu sübut edir. Kişi rüşeym vəzinin kəsilməsi halında isə erkəyin dişiyə çevrilə bilməsi imkanını heç cür inkar etmək olmaz. Buna bax-mayaraq, faktların göstərilmiş rabitəsi ümumi və zəruri ola bilməz, ona görə ki, axtalanma fərdi məcburən əks cinsin nümayəndəsinə çevirmir. Bu onu sübut edir ki, arreno-plazma və teliplazma hüceyrələrinin bütün orqanizmdə ilkin olaraq mövcud olduğu qəbul edilməlidir.
Hər bir hüceyrədə ilkin cinsiyyət əlamətlərinin möv-cudluğu və təkcə rüşeym vəzilərinin ifrazının yetərli ol-madığı (təyinedici cinsi əlamət kimi) daha sonra qadın cinsindən olan heyvana köçürülmüş kişi rüşeym vəziləri-nin tamamilə dölsüz olması ilə sübut olunur. Doğrudur, bu təcrübələrin daha ciddi sübut olunması üçün kəsilib gö-türülmüş xayalar qohumluq etibarı ilə mümkün qədər da-ha yaxın qadın fərdə, məsələn axtalanmış erkəyin bacısına calanmalıdır. Hər yerdə olduğu kimi burada da ona fikir vermək lazımdır ki, təcrübədən birmənalı nəticə alınması üçün şərait mümkün qədər təmiz izolə olunsun. Maca-rıstanın Xrobaka klinikasında aparılmış təcrübələr onu göstərdi ki, tamamilə təsadüfi seçilmiş iki erkəyin xayala-rının dəyişdirilməsi sonuncuların atrofiyasına səbəb olur, həm də ikinci dərəcəli cinsi əlamətlər labüd olaraq məhv olur (məsələn, süd vəziləri). Ancaq onun təbii vəziyyətin-dən rüşeym vəzisinin çıxarılıb elə həmin heyvanın istəni-lən yerinə daxil edilməsi (belə ki, onun öz toxuması saxla-nılır) ideal halda sanki heç bir şey çıxarılmayıbmış kimi ikinci dərəcəli əlamətlərin inkişafına mane olmur. Eyni cinsdən olan axtalanmış fərdlərə vəzi köçürülməsindəki uğursuzluq başlıca olaraq ailə qohumluğunun yetərli qə-dər yaxın olmaması ilə izah olunur: burada idioplazmatik məqam birinci yerə qoyulmalıdır.
Bu hallar qan köçürmə (transfusio)