Оливер Твистнинг бошидан кечирганлари. Чарльз ДиккенсЧитать онлайн книгу.
qaddini rostladi-da:
– Buni kaminalari qo‘yganlar, – dedi.
– Siz-a, mister Bambl?
– Ha, men, missis Mann. Asrandilarimizga alifbo tartibi bo‘yicha ism qo‘yamiz. Oxirgisi «S» harfiga kelib to‘xtagandi – men uni Suobl deb atadim. Bunisiga kelganda navbat «T» harfiga yetgandi – unga Tvist deb ism qo‘ydim. Keyingisi Unuin, undan keyingisi esa Filipps bo‘ladi. Ismlarni alifboning oxirigacha o‘ylab qo‘yganman, «Z» harfigacha yetganimizdan so‘ng, yana boshidan boshlayman.
– Axir, siz tuppa-tuzuk yozuvchi ekansiz-ku, ser! – tasanno o‘qidi missis Mann.
U suv qo‘shilgan jinni oxirigacha ichib yuborib:
– Oliver ulg‘aygani, endilikda bu yerda qola olmasligi sababli kengash uni yana mehnat uyiga qaytarishga qaror berdi. Men uni o‘z qo‘lim bilan o‘sha yoqqa olib ketish uchun keldim. Qani, tezroq ko‘rsata qoling uni.
– Hoziroq olib kelaman uni, – dedi missis Mann xonadan chiqayotib.
Bu orada yuz-qo‘llaridagi kir-chirlarning bir yuvinishda ketkizsa bo‘ladigan ustki qatlamidan qutulgan Oliverni mehribon homiysi mehmonxonaga boshlab kirdi.
– Oliver, jentlmenga ta’zim qil, – dedi missis Mann.
Oliver nafaqat stulda o‘tirgan bidlga, ayni chog‘da, stolda yotgan uch qirra qalpoqqa qarab ham ta’zim bajo etdi.
– Men bilan ketasanmi, Oliver? – deya so‘radi mister Bambl ulug‘vorlik ila.
Oliver, bu yerdan istagan odam bilan jon-jon deb ketaman, deyishga tayyor edi-yu, lekin boshini ko‘taruvdiyamki, ko‘zlari bidl o‘tirgan stulning orqasiga o‘tib olgan va aftini darg‘azab burishtirib, musht o‘qtalayotgan missis Manning nigohiga to‘qnash keldi. U bu shamani darhol fahmladi, zotan, badanida bot-bot iz qoldirib turgan mushtum uning xotirasiga chuqur o‘rnashib qolgandi.
– Xonim ham men bilan birga boradilarmi? – deb so‘radi bechora Oliver.
– Yo‘q, u bora olmaydi, – javob qildi mister Bambl. – Lekin vaqti-vaqti bilan seni ko‘rgani borib turadi.
Bu bolakayga unchalik tasalli bo‘lolmasdi. Bil’aks anchayin g‘o‘r bo‘lishiga qaramay, o‘zini go‘yoki bu yerni nihoyatda afsus-nadomat-la tashlab ketayotgan qilib ko‘rsatishga aql-u farosati yetdi. Ko‘ziga yosh olish uning uchun hech gap emasdi, och-nahor yurish hamda badbin muomala ko‘zga yosh olishni xohlagan chog‘ingizda eng sodiq yordamchidir. Xullasi kalom, Oliver ko‘ziga yosh oldi, ko‘z yoshi qilganida ham desangiz, yig‘isi darhaqiqat nihoyatda tabiiy chiqdi. Missis Mann uning boshida ming aylanib-o‘rgilib, mehnat uyiga borganida haddan ziyod och ko‘rinmasligi uchun sariyog‘ surtilgan bir burda non (Oliver bunisiga xiyla ko‘proq muhtoj edi) hadya etdi!
Qo‘lida bir burda non ushlagan, boshiga jigarrang qavm qalpoqchasini kiygan Oliverni mister Bambl mungli-anduhli bolalik yillarida biron marotaba na biron og‘iz shirin so‘z, na biron erkalaguvchi nigoh nurafshon eta olgan ushbu manfur dargohdan yetaklab chiqib ketdi. Shunday bo‘lsa-da, chiqishi bilan ortidan bog‘ hovlining darvozasi berkilganida, har qalay, bolakayning qayg‘u-alami ziyoda bo‘ldi. O‘zi tashlab ketayotgan, baxtiqarolik bilan kechgan kunlaridagi o‘rtoqlari – qanchalar ayanchli ahvolda bo‘lmasinlar – uning birdan-bir do‘stlari edi. Shunda ushbu ulkan va behudud olamda o‘zining yolg‘izligini tushunib yetdi va bu o‘y ilk bora go‘dakning murg‘ak qalbini sirqiratib yubordi.
Mister Bambl katta-katta odim tashlab borardi; jimitdek Oliver uning zarhal uqali yengidan mahkam ushlab, yonginasida pildiragancha chopib borar va har chorak milni bosib o‘tganlarida: «Hali uzoqmi?» – deb so‘rashini qo‘ymasdi. Bu savolga mister Bambl jerkib javob qaytarardi, negaki bu paytga kelib ba’zi odamlarni birpasgina xushmuomala qilib qo‘yadigan suv qo‘shib ichilgan jinning quvvati tarqab bo‘lgan va u yana bidlga aylangan edi.
Oliver mehnat uyiga kelganiga chorak soat o‘tmayoq va qo‘lidagi nonni yeb bo‘lar-bo‘lmas, uni qandaydir bir kampirsho izmiga topshirib ketgan mister Bambl qaytib keldi-da, shu kuni oqshomgi kengash majlisi haqida so‘zlab, kengashning istagi bilan u hoziroq kengash huzuriga borishi zarurligini aytdi.
Kengashning o‘zi nima ekani to‘g‘risida tuzuk-quruq tasavvurga ega bo‘lmagan Oliver bu gapni eshitib, angrayib qoldi va kulishini ham, yig‘lashini ham bilmay, qaqqayib turaverdi. Darvoqe, bu haqda bosh qotirgani fursati ham yo‘q edi, negaki mister Bambl, qimirlasang-chi, deganday hassasi bilan uning boshiga, keyin go‘yo dalda berganday, kuragiga bir tushirib, orqasidan yurishni buyurdi-da, uni ohak bilan oqlangan, stol tegrasida yetti-sakkiz chog‘li baqaloq-baqaloq jentlmenlar o‘tirgan kattakon xonaga boshlab kirdi. Stolning to‘r tomonidagi boshqalariga qaraganda xiyla baland kresloda yuzi shirmonday qip-qizil, xo‘ppasemiz jentlmen savlat to‘kib o‘tirardi.
– Kengash a’zolariga ta’zim qil, – dedi Bambl.
Oliver hali nami qurib ulgurmagan ko‘zlaridan ikki-uch tomchi yosh yumalab, yaxshiyamki qarshisidagi stolni ko‘rib turgani, o‘sha yoqqa qarab ta’zim qildi.
– Isming nima, bolakay? – so‘radi baland kresloda savlat to‘kib o‘tirgan jentlmen.
Oliver baqaloq jentlmenlarni ko‘rib qo‘rqib ketgandi, bidl bo‘lsa ketidan yana bitta tepki bilan siylab, uni ho‘ngrab yig‘lashga majbur etdi. Ana shu ikki sabab tazyiqida u eshitilar-eshitilmas va bo‘shashib javob qildi, buning oqibatida oq nimcha kiygan jentlmen unga tentak, deb laqab to‘qidi va o‘sha zahotiyoq zavqi kelib, qulfi dili ochilib ketdi.
– Bolakay, – dedi baland kresloda o‘tirgan jentlmen, – menga qara-chi. O‘ylaymanki, yetimligingni bilsang kerag-a?
– Bu nima degani, ser? – so‘radi bechora Oliver.
– Bu bola tentak. O‘zim ham shunday deb o‘ylagandim, – dedi oq nimchali jentlmen.
– Sekinroq! – dedi birinchi bo‘lib so‘z boshlagan jentlmen. – Na otang, na onang yo‘qligi, seni qavm tarbiyat qilgani ma’lum bo‘lsa kerak?
– Ha, ser, – javob berdi Oliver achchiq-achchiq yig‘lab.
– Nimaga yig‘layapsan? – deb so‘radi oq nimchali jentlmen.
Rostdan ham – juda g‘alati-ku! Bu bolakay nimaga yig‘layaptiykin?
– Ishonamanki, har oqshom duo o‘qib, – dedi boshqa jentlmen jiddiy ohangda, – chin nasroniylarday – seni boqayotgan hamda g‘amingni yeyayotganlarning duoyi joni yo‘lida iltijo qilarsan-a?
– Ha, ser, – deya javob berdi bola duduqlanib.
Oxirida so‘zlagan jentlmen o‘zi ham anglamagan holda haq gapni aytgandi. Oliver mabodo, o‘zining qornini to‘yg‘azayotganlar va uning g‘amini yeyayotgan valine’matlarining duoyi joni yo‘lida iltijo qilganida chindan ham nasroniy, nasroniy bo‘lganda ham beqiyos, asl nasroniy bo‘larmidi. Biroq u ibodat-u iltijo qilmasdi, zotan, hech bir zot buni unga o‘rgatmagandi.
– Barakalla! Seni bu yerga tarbiya bermoq hamda foydali biror kasb-korga o‘rgatmoq niyatida olib kelishdi, – dedi baland kresloda o‘tirgan yuzi qip-qizil mag‘izday jentlmen.
– Shundoq ekan, ertadanoq sahar mardonda, ya’ni soat oltidan boshlab kanop losi titishga tushasan, – qo‘shib qo‘ydi oq nimchali badqovoq jentlmen.
Ushbu ikki saxovatning kanop losini titishdek unchalik mushkul bo‘lmagan yumushda mujassam topgani evaziga minnatdorchilik bildirish uchun Oliver (bidlning amri bilan) ikki bukilib ta’zim bajo keltirdi va o‘sha zahotiyoq kattakon xonaga olib chiqib ketildi. Bolakay bu yerdagi qattiq karavotda to uyquga ketgunicha o‘krab yig‘lab yotdi. Angliya ning shafqatli qonunlariga moslab chizilgan ajoyib manzarani qarang-a! Bu qonunlar qashshoqlarga uxlashga izn berib qo‘yibdi-ya!
Sho‘rlik Oliver! Xuddi shu kuni kengash uning bundan buyongi taqdir-u qismatiga o‘z ta’sirini o‘tkazadigan qarorni qabul qilganini esiga ham keltirmay, hech vaqoni bilmay baxtiyorlik chodrasiga burkanib uxlab yotardi. Biroq kengash qaror chiqarib bo‘lgandi. Bu qaror quyidagicha edi.
Mazkur