Przewodnik po Odessie. Borys TynkaЧитать онлайн книгу.
mieszkańców, że Moskwa została zdobyta oraz o tym, że wojska radzieckie są w rozsypce, a sam Stalin uciekł do Ameryki. Ogromny udział w walce z okupantem miała ówczesna młodzież. Informowała ona partyzantów o wszystkim, co dzieje się w mieście, o pociągach przyjeżdżających do miasta, a także o jakichkolwiek, nawet nieistotnych dla osób postronnych ruchach rumuńskich i niemieckich okupantów, którzy początkowo próbowali nawet betonować niektóre wyjścia z katakumb. Stawiali przy nich strażników oraz wpuszczali do środka trujące gazy. W późniejszym okresie do walki z dywersantami rumuński kontrwywiad zaczął wykorzystywać rosyjskich białych oficerów służących w ich szeregach i pamiętających jeszcze lata wojny domowej w Rosji. Niektórzy z nich doskonale znali odeskie katakumby.
Rumuńskiemu kontrwywiadowi udało się zwerbować jednego z dowódców oddziału, który funkcjonował na powierzchni. 9 lutego 1942 roku wskutek zdrady został aresztowany dowódca głównego oddziału Mołodcow, a później inni jego członkowie oraz współpracujący z nimi mieszkańcy Odessy. W tym samym czasie, zwerbowany przez rumuński kontrwywiad oficer Anton Fiedorowicz-Bojko zdradził, gdzie znajdują się tajne wejścia do katakumb i partyzancki oddział został praktycznie zablokowany pod ziemią. Podczas próby przedostania się na powierzchnię, większość z nich zginęła, a pozostali dostali się do niewoli. Aresztowani Mołodcow i reszta oddziału poddani zostali torturom. Wszystkich rozstrzelano latem 1942 roku. Dzięki zeznaniom Antona Fiedorowicza aresztowano jeszcze 265 osób, jednak zlikwidowanie oddziałów partyzanckich okupantom nigdy się nie udało.
10 kwietnia 1944 roku do Odessy weszły oddziały radzieckie. W walkach ulicznych pomocy udzielili im partyzanci, którzy opuścili podziemne korytarze. Po wyzwoleniu miasta pojawiła się możliwość uzyskać dokładną informację o tym, co stało się z oddziałem Mołodcowa i sekretną operacją NKWD. Wywiad przeprowadził dokładne śledztwo, w wyniku którego zdrajcy zostali aresztowani, a następnie rozstrzelani. Niestety, ciała kapitana Mołodcowa nigdy nie odnaleziono.
Wskutek dywersyjnej działalności partyzantów w okolicach Odessy zginęło około 5000 żołnierzy i oficerów armii rumuńsko-niemieckiej, doprowadzono do zniszczenia 27 pociągów z bronią, zburzono 16 mostów, podpalono i wysadzono 2 czołgi, 248 maszyn bojowych, 13 armat, zniszczono 82 kilometry kabli telefonicznych.
Wyjdźmy na powierzchnię. Za skrzyżowaniem z ulicą Wielką Arnaucką znajduje się kamienica pod numerem 59, która bardzo często nazywana jest kamienicą z obrazkami w kalejdoskopie. Została ona zaprojektowana przez polskiego architekta Lwa Włodeka i wybudowana w 1893 roku.
Kilka kroków dalej ulica Puszkińska przecina ulicę Bazarną. Kilkadziesiąt metrów stąd znajduje się kamienica przy ulicy Bazarnej 33. Pierwsze lata swojego życia spędził w niej Władimir Żabotyński, żydowski lider ruchu syjonistycznego, pisarz, poeta, tłumacz i publicysta, zwolennik utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie oraz masowej emigracji Żydów z Europy.
Na fasadzie kamienicy przy ulicy Jewriejskiej 1, w której przez jakiś czas mieszkał pisarz, umieszczono tablicę pamiątkową przypominającą o tym wielkim człowieku. Jego nazwiskiem nazwana jest również jedna z ulic Odessy. 2 września 2015 roku, w ramach obchodów dnia miasta, na alei gwiazd odsłonięto nową gwiazdę, poświęconą Włodzimierzowi Żabotyńskiemu.
Włodzimierz Żabotyński planował spektakularny zamach w Monachium. Grupa zabójców miała zamordować kilku wysokich rangą działaczy NSDAP w Monachium. Mieli być oni na tyle ważni, aby na ich pogrzeb przyjechał Führer i jego współpracownicy: Goebbels, Hess, Himmler oraz Göring. Żydowscy zamachowcy mieli umieścić w jednej z trumien materiały wybuchowe. Do zamachu nie doszło ze względu na to, że grupa potencjalnych zamachowców została rozbita z powodu antysemickich prześladowań i prawdopodobnie nie byłaby w stanie wykonać tak skomplikowanej misji.
Na rogu ulicy Puszkińskiej i Bazarnej, pod numerem 51, znajduje się kamienica nazwana przez mieszkańców Odessy domem z aniołem. Znajduje się w nim dziecięce rehabilitacyjne centrum dla dzieci-inwalidów. Kamienica została wybudowana w latach 1992—1995.
W kamienicy przy ulicy Bazarnej 40, 3 listopada 1895 roku urodził się wielki poeta Eduard Gieorgiewicz Bagrycki. Na fasadzie kamienicy odsłonięto tablicę pamiątkową.
Kilka kroków dalej, w kamienicy pod numerem 47, znajduje się obecnie szkoła sportowa. W 1880 roku kamienica była naocznym świadkiem czynności związanych z planowaniem zamachu na cara Aleksandra II podczas jego podróży z Odessy na Krym. Podróż cara miała odbyć się w maju 1880 roku. Miał on przybyć do Odessy pociągiem, a następnie kontynuować podróż parostatkiem. Rewolucjoniści, którzy wynajęli jedno z pomieszczeń w kamienicy, zamierzali pod ulicą Puszkińską wykopać tunel, aby umieścić w nim materiały wybuchowe. W pewnym momencie okazało się, że podróż cara została odłożona i zaprzestano prac nad tunelem. Podróż cara, jak się później okazało, odbyła się w planowanym wcześniej terminie, jednak zamachowcy nie byli już w stanie dokończyć tunelu i zagrozić życiu cara.
Pod numerem 37, przy skrzyżowaniu z ulicą Troicką, znajduje się przepiękna kamienica, wybudowana w latach 1913—1914, należąca niegdyś do odeskiego przedsiębiorcy Aswadurowa. Niestety, kamienica znajduje się obecnie w bardzo złym stanie. Figurki umieszczone na fasadzie, przymocowane są do niej metalowymi obręczami, aby nie stwarzały zagrożenia dla przechodniów.
W stojącej kilka kroków dalej, kamienicy numer 31, znajdowały się niegdyś magazyny kupca Rabinowicza. Kamienicę wybudowano w 1848 roku.
Trzy kamienice, położone po dwóch różnych stronach ulicy Puszkińskiej, pod numerami 27, 28 i 29, należały do znanego w Odessie przedsiębiorcy Artura Antonowicza Anatry.
Były one wybudowane w latach 1883—1884 na podstawie projektów architekta Feliksa Gąsiorowskiego. Artur Antonowicz Anatra był właścicielem zakładów lotniczych w Odessie i równocześnie pełnił w nich rolę głównego konstruktora. Samoloty, które zbudowano w zakładach Anatry, były wykorzystywane w lotnictwie rosyjskim jako samoloty rozpoznawcze oraz bombowe.
Jednym z pilotów-oblatywaczy w zakładzie był Siergiej Utoczkin, któremu brat Artura, Henryk, uwiódł żonę. Rodzina Anatrów w 1917 roku opuściła Odessę i dalsze ich losy są bardzo mało znane.
Kamienica z charakterystyczną basztą na dachu nosi numer 21 i została wybudowana w 1953 roku. Baszta była przeznaczona do oświetlenia wewnętrznych schodów znajdujących się na klatce schodowej kamienicy.
Przy ulicy Puszkińskiej 18 znajduje się budynek byłej brodzkiej synagogi. Synagoga została wybudowana w latach 1863—1870 ze środków przesiedleńców z Austro-Węgier, z miasteczka Brody, które znajduje się obecnie w obwodzie lwowskim. W pomieszczeniach byłej synagogi znajduje się miejskie archiwum.
Przy skrzyżowaniu ulic Puszkińskiej i Bunina, pod numerem 15 przy ulicy Bunina, znajduje się wspaniały budynek, utrzymany w średniowiecznym stylu z mauretańskimi akcentami. Jest to budunek odeskiej