Przewodnik po Odessie. Borys TynkaЧитать онлайн книгу.
z kul trafiła nawet w pomnik diuka de Richelieu.
Widząc opór, nieprzyjacielska eskadra okrętów oddaliła się 27 kwietnia od brzegów Odessy pozostawiając przy brzegu do patrolowania trzy okręty, angielskie "Tygrys" i "Niger" oraz francuski "Wezuwiusz". Jeden ze statków, "Tygrys", osiadł na mieliźnie, gdzie zatonął w wyniku obstrzału przez wojska rosyjskie. Wyciągnięta z dna morskiego ważąca prawie cztery tony armata została postawiona na placu przy budynku rady miejskiej, gdzie stoi odrestaurowana do dnia dzisiejszego.
Zanim opowiem o pomniku Puszkina, który dziwnym trafem stoi tyłem do budynku rady miejskiej, warto poznać historię Primorskiego bulwaru, którym za kilka minut będziemy kontynuować nasz spacer. Bulwar stanowi współczesną wizytówkę Odessy i znajduje się na urwistym brzegu. Jest to jedna z najpiękniejszych ulic miasta, miejsce spacerów mieszkańców Odessy oraz turystów. Bulwar Primorski miał wcześniej wiele innych nazw. Na początku był on Nowym bulwarem, potem Primorskim, a następnie stał się Nikołajewskim. Po rewolucji został nazwany bulwarem Feldmana, a po II wojnie światowej powrócił do nazwy Primorski bulwar. Prace budowlane na bulwarze rozpoczęły się w 1822 roku. W 1824 roku na czterech alejach zostało zasadzonych 454 drzew. Krąży legenda, że jedno z drzew posadził osobiście Aleksander Puszkin podczas swojego pobytu w Odessie. Rozkwit bulwaru rozpoczął się w okresie rządów kniazia Woroncowa. Ważnym warunkiem przy budowie kamienic wzdłuż bulwaru było zachowanie harmoniczności. Stoją one w rzędzie, który jest przerwany przez centralny plac z charakterystycznymi budynkami w kolorze ciemnożółtym. Na środku placu stoi pomnik diuka de Richelieu z rozciągniętymi pod jego nogami schodami Potiomkinowskimi.
Za plecami diuka znajdują się charakterystyczne półokrągłe budynki. W lewym przed rewolucją znajdował się hotel "Petersburski", w którym zatrzymywały się takie osobistości, jak Beliński, Bunin czy Ferenc Liszt. W czasach sowieckich znajdowały się w nim kasy pasażerskiej floty czarnomorskiej. W prawym budynku w XIX wieku mieściła się m. in. kancelaria naczelnika miasta, miejskie archiwum, a przed rewolucją znajdowała się siedziba sądu. Sądzono tutaj m. in. znanego atamana rewolucjonistę Grigorija Kotowskiego.
Przed pomnikiem diuka znajduje się niewielki pawilon z napisem Funikular, który jest równocześnie górną stacją kolejki szynowej biegnącej wzdłuż schodów Potiomkinowskich. Na alejkach Primorskiego bulwaru zasadzono mnóstwo kasztanów, lip i klonów. Swojego czasu planowano dokonać rekonstrukcji bulwaru i m. in. wyciąć stare drzewa, do czego na szczęście nie dopuścili mieszkańcy. Wymieniono jedynie asfalt oraz chodniki, a także ustawiono nowe latarnie. Podczas rekonstrukcji w 2008 roku odnaleziono szczątki przedmiotów należących do greków zamieszkujących te tereny w VI—IV wiekach przed n. e. Początkowo chciano je zakopać, lecz później zadecydowano, aby zasłonić je szklaną kopułą i utworzyć unikalne archeologiczne muzeum pod odkrytym niebem, które bardzo szybko stało się dodatkową atrakcją bulwaru.
Wróćmy zatem do jednego z dwóch pomników stojących na bulwarze.
Pomnik Puszkina na Primorskim bulwarze stał się trzecim z kolei pomnikiem, odsłoniętym w Odessie po pomniku diuka de Richelieu oraz pomniku kniazia Woroncowa. Pomnik początkowo planowano postawić na placu Teatralnym przed budynkiem opery, jednak później podjęto decyzję o wzniesieniu pomnika na Primorskim bulwarze. Pieniądze na odlanie pomnika zebrano dzięki powszechnej zbiórce.
Pomnik Puszkina przedstawia wylane z brązu popiersie poety, które umieszczono na granitowym piedestale otoczonym czterema fontannami. Pod popiersiem poety znajduje się lutnia symbolizująca poetyckie natchnienie. Na taśmach pod lutnią ukazane są daty politycznej zsyłki poety na południe 1820—1824 oraz napis: "Aleksandrowi Sergiejewiczowi Puszkinowi – mieszkańcy Odessy", mający przypominać fakt, iż pomnik odsłonięto dzięki ofiarności mieszkańców. 6 czerwca każdego roku mieszkańcy Odessy, w dzień urodzin poety, organizują przy pomniku różnego rodzaju wydarzenia artystyczne.
Naprzeciwko wystawy archeologicznej umieszczonej pod widoczną szklaną kopułą, pod numerem 11 na Primorskim bulwarze znajduje się legendarny hotel "Londyński". Hotel został wybudowany w latach 1826—1828 na podstawie projektu architekta Boffo. Zatrzymywały się w nim takie osobistości, jak Czajkowski, Czechow, Majakowski, Jesienin, Robert Louis Stevenson, Mark Twain, Kiereński, Denikin, Kołczak.
Kamienica numer 9 należała niegdyś do kupca Szydłowskiego, a w późniejszym okresie do kniahini Naryszkiny, która była w owym czasie ulubienicą Aleksandra I. Podczas wojny rosyjsko-tureckiej w 1877 roku przebywał w nim głównodowodzący rosyjską armią, wielki kniaź Nikołaj Nikołajewicz. W jego cześć bulwar zmienił nazwę z Primorskiego na Nikołajewski. Po zakończeniu rewolucji w kamienicy znajdował się dom marynarza, w którym swoje wiersze czytał m. in. rosyjski poeta i dramaturg Władimir Władimirowicz Majakowski. Majakowski był również autorem wielu wierszy, poematów, dramatów, a także scenariusza filmowego. Jeden z zaułków w centrum Odessy został nazwany jego nazwiskiem.
Na niewielkim placu, dzielącym Primorski bulwar, znajduje się pomnik diuka de Richelieu. Diuk de Richelieu był zarządcą miasta w latach 1803—1814. Przyjeżdżając do Odessy diuk de Richelieu zobaczył fatalnie wybudowane domy, szałasy, ziemianki, wojskowe koszary. W krótkim czasie przedstawił on plan rozwoju miasta polegający na zasiedleniu terenu ludźmi, zwiększenia handlu, rozwinięcia nauki i kultury. Zmienił Odessę na duży port handlowy, dzięki niemu powstało wiele ulic, wybudowano sobór, synagogę, katolicki kościół, teatr. W mieście wyrosły przepiękne drzewa, które stoją do dzisiejszego dnia. W 1814 roku powrócił do Francji, gdzie objął stanowisko premiera, które sprawował do śmierci.
Pomnik diuka de Richelieu był pierwszym pomnikiem odsłoniętym w Odessie. Ceremonia odsłonięcia miała miejsce 22 kwietnia 1828 roku. Autorem pomnika jest Iwan Pietrowicz Martos. Pomnik przedstawia odlaną z brązu figurę diuka de Richelieu, trzymającą w lewej ręce dokument o nadaniu Odessie statutu porto-franko, a prawą wyciągniętą w kierunku morza, w zapraszającym geście. Na piedestale znajdują się trzy płaskorzeźby symbolizujące handel, sprawiedliwość i rolnictwo oraz tablica pamiątkowa. W czasie wojny krymskiej w 1854 roku w pomnik trafiła kula, wystrzelona z jednego ze statków angielsko-francuskiej fregaty. Pomnik został delikatnie uszkodzony. Kula została umieszczona w nim na pamiątkę tamtych wydarzeń.
Mieszkańcy Odessy bardzo często żartują sobie, że na pomnik diuka należy patrzeć ze znajdującego się w pobliżu drugiego luka. Chodzi oczywiście o luk kanalizacyjny. Spróbuj, proszę. Jak uważnie się przyjrzysz z tej perspektywy, to dokument, który diuk trzyma w lewej ręce, przypomina z daleka pewną pikantną część męskiego ciała. Ach, Odessa…
Czas na słynne na cały świat odeskie schody. Schody Potiomkinowskie to jedna z głównych atrakcji Odessy i pomnik architektury początku XIX wieku. Łączą one centrum miasta z morskim dworcem. Odessa zawsze znajdowała się powyżej poziomu morza i zejście na przystań było strome. Z czasem zastąpiono zwykłą ścieżkę drewnianymi schodami. Powstanie schodów było wynikiem zabudowy Odessy. Projekt włoskiego architekta Franciszka Boffo pojawił się w 1825 roku, a w 1841 roku zostały one udostępnione mieszkańcom. Światową sławę schody uzyskały po wejściu na ekrany filmu "Pancernik Potiomkin" Siergieja Michajłowicza Eisensteina, opowiadającego o wydarzeniach, które zaszły w Odessie w 1905 roku. W filmie przedstawiona została charakterystyczna scena, w której wojska carskie stojąc na odeskich schodach strzelają do niewinnych cywili, dokonując na nich krwawą masakrę. Dzięki tej scenie, po premierze filmu w 1926 roku, schody otrzymały oficjalną nazwę Potiomkinowskie,