1
Brzegów czystym nieprzyjaznych dziewicom – Littora quae fuerunt inimica puellis. Virgilius [w rzeczywistości jest to fragment elegii 11. z I ks. późniejszego nieco od Wergiliusza poety, Propercjusza: …litora quae fuerant castis inimica puellis…]. [przypis autorski]
2
poeta zamkami raczéj niż wiejskiemi domki nazywa – Non villas esse sed castra… [cytat z Seneki Listów moralnych do Lucyliusza (Epistulae morales ad Lucilium), 51, 11; mowa o budowanych przez Gajusza Mariusza, Pompejusza i Cezara willach w Baiach, które stawiali na szczytach gór; przez swoje umiejscowienie i typ budowli, wydawały się nie willami, lecz raczej warowniami]. [przypis autorski]
3
August (…) przebiegał wybrzeża Campanii i wyspy pobliższe… – Suetoniusz, Augustus [w Żywotach cezarów (De vita Caesarum)], 98. [przypis autorski]
4
Ktistes – w oryg.: κτίστην. [przypis edytorski]
5
Założyciela grób widzę płonący – Ktistu de tymbon eisoro pyrumenon [w oryg. Κτίστου δὲ τύμβον εἰσορῶ πυρούμενον]. [przypis autorski]
6
Widzisz-li Masgabę uczczonego pochodniami – Horas faessi Masgaban timomenon [w oryg.: Ὁρᾷς φάεσσι Μασγάβαν τιμώμενον]. [przypis autorski]
7
jak Augusta przywiązanie do téj wyspy i zamianę jéj na Enaryą, zazieleniony na jego przybycie stary dąb wywołał – Suetoniusz, Augustus [w Żywotach cezarów (De vita Caesarum)], 92. [przypis autorski]
8
Nowy przychodzi rzeczy porządek… – Sicilides Musae, paulo majora canamus. / Non omnes arbusta juvant, humilesque myricae! / Si canimus sylvas, sylvae sint consule dignae. / Ultima Cumaei venit jam carminis aetas: / Magnus ab integro saeculorum nascitur ordo / Jam redit et virgo, redeunt Saturnia regna, / Jam nova progenies coelo demittitur alto. Pollio. [Są to słowa Polliona z początku czwartej eklogi Wergiliusza]. [przypis autorski]
9
Od przemiany rządu, powiada Tacyt, nie pozostało śladu nawet cnót dawnych… – Tacyt, Lib. I, 4 [mowa o księdze (łac. liber) pierwszej Roczników (Annales) tego autora]. [przypis autorski]
10
życie skończywszy pytając: – Czy jako aktor dobrze swą na świecie odegrał rolę? – Swetoniusz [niedokładny cytat z Żywotu Augusta 99, (ks. II Żywotów cezarów)]. [przypis autorski]
11
Ojcu tego, który miał po nim nastąpić (…) August odebrał był żonę… – Tacyt I, 10. [przypis autorski]
12
Tyberyusz, mówi on, (…) był znakomicie wykształcony, ale natury dziwnéj (…) niebezpieczném było go nierozumieć gorzéj jeszcze odgadnąć – Dio Cassius, LVII, Tiberius [początkowy fragment księgi LVII dzieła Kasjusza Diona Historia rzymska, jednej z dwóch poświęconych panowaniu Tyberiusza]. [przypis autorski]
13
tak radośnemi i pożądliwemi oczyma ją gonił, iż nakazać musiano, aby mu się więcéj nie nawijała – adeo contentis et tumentibus oculis prosecutus est eam [w oryg.: …oculis prosecutus est, ut custoditum sit ne umquam in conspectum ei posthac ueniret, Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 7]. [przypis autorski]
14
W Rzymie, powiada Tacyt, konsulowie, senatorowie, rycerstwo, dobrowolnie oddawali się w niewolę – L. I, 7. [przypis autorski]
15
odczytano testamenta, na których czytanie głosu i sił czułemu Tyberyuszowi, postanowionemu dziedzicem, zabrakło – Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 23]. [przypis autorski]
16
dla podniesienia blasku przeszłości, straszliwą sprzecznością jéj następstw – Tacyt, L. I, 10: Comparatione deterrima sibi gloriam quesivisse [sławy sobie w potomności z najzłośliwszego porównania szukał; tł. A. Naruszewicz]. [przypis autorski]
17
Mowa Asiniusza raczéj była napuszona… – Tacyt, L. I, 11. [przypis autorski]
18
Dodał tylko bolejącym i osłabłym głosem warunek: – Gdy przyjdzie chwila, w któréj znajdziecie słuszném… proszę was, byście starości mojéj dali wypoczynek… – Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 24]. [przypis autorski]
19
odmówił wreszcie przyjęcia tytułu Augusta (…) zabronił przysięgać na swe imie jak na świętość… – Dio Cassius [Historia rzymska LVII, 2–10, por. też Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 26]. [przypis autorski]
20
W senacie słuchał rady z pokorą, choć niemal z niéj sobie żartował – Swetoniusz. [przypis autorski]
21
szat jedwabnych i naczyń złotych zabraniał – Dio Cassius [Historia rzymska LVII, 13]. [przypis autorski]
22
obejście się z żydami, których cztéry tysiące za dekretem senatu wywieziono do Sardynii, przeznaczając ich do walki z rabusiami – Tacyt, II, 85 [wzmianka dotycząca debaty w sprawie pozbycia się z Rzymu dwu kultów: religii egipskiej i żydowskiej, oraz wysłania na Sardynię łącznie czterech tysięcy wyzwoleńców „zarażonych tymi przesądami”]. [przypis autorski]
23
Lud rzymski (…) wśród nocnych ciszy, wykrzykiwał (…) i pisał na murach: Oddaj nam Germanika! – Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 52]. [przypis autorski]
24
w Germanii nadane przez żołnierzy przezwisko Biberius… niejakiego Prisca, urzędnikiem mianował do nastręczenia rozpusty – Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 42]. [przypis autorski]
25
użycie w senacie wyrazu greckiego emblema, kłopotało go