Türk və dünya: munis tariximiz. Мурад АджиЧитать онлайн книгу.
əvvələ aiddir və ondan bəri onda çox az şey dəyişib.
Bəs qədim əfsanələrin qəhrəmanları olan bu gəlmələr kimlərdir?
Və bu suallara cavablar varmı?
Bəli, bu məsələdə alimlərin fikirləri sərt şəkildə fərqlənir.
Bəli, burada siyasət işə qoşulur.
Kimsə onları Urala bağlayır, kimsə Tibetə.
Heç kəs onları Altayla bağlamır.
Burada qərb elminin heyrətləndirici korporativ (qəsdən düşünülmüş) birliyi üzə çıxır.
Elə bil kiminsə sifarişi ilə bu elm kontinentin tarixində heç nəyi türklərlə bağlamır.
Bu aşkara tabudur qadağadır, yasaqdır.
Ancaq tədqiqatçılar, o cümlədən qərblilər, çoxdan belə bir şeyə diqqət yetiriblər ki, qədim hind eposu («Mahabharata», «Ramayana») və Veda ədəbiyyatı tez-tez təbiət hadisələri təsvir edir. Bunu Hindistanın yerli sakinləri görə bilməyiblər. Məsələn, hərəkətsiz Qütb ulduzunu və Böyük Ayı bürcünü; yaxud aylarla davam edən qar, buz və şaxtalı gecələr; Günəşi batmayan uzun gün (Qütb gecələri); yaxud yalnız şimal dairəsinin əlli beşinci dərəcəsindən aşağı olmayan vilayətlərdə müşahidə etmək mümkün olan şimal bürcləri və s.
Hindistanda həmin Böyük Ayı bürcü üfüqün ardında gizlənmiş olur, o, görünmür.
Bununla belə, ona çoxlu poetik istinadlar var.
Qəribə deyilmi?
Bəs həmin en dairəsində yerləşən Qədim Altaydan çıxanlardan başqa bu şimal səmasını kim görə bilərdi?
Tibetin yüksəkliyindən bunu görmək olmaz.
Ural versiyası da etibarsızdır – bunu o adam təklif edə bilərdi ki, o, Qütb Uralında olmayıb, Uralın təbiətini və arxeoloji imkanlarını bilməz.
Ancaq Altayda həmin təbiət hadisələri var.
Çox heyf, burada tarixin işinə coğrafiya müdaxilə edir, axı onu senzura ilə boğmaq olmur.
Qədim Hindistanın eposu «coğrafi kəşflərlə» doludur.
Budur, məsələn, bir nişanə, gələnlərin vətənini səciyyələndirən az qala ən əsas əlamət: Meru dağı. Bu hətta dağ deyil, dağ silsiləsidir, şərqdən qərbə qədər uzanır. Eposda Merunu Qızıl dağ adlandırırlar. Bura Allahın iqamətgahıdır, «bütün canlıların ruhu burada olur».
İldə bir gün var ki, parlaq günəş Meru dağını dolanıb yenə onun ətəyinə gəlir.
Bu, gün dönümü hadisəsidir (yəni Günəşin göy elevatorunun ən uzaq nöqtəsindən keçməsi vaxtı. Bu hadisə adətən iyunun 22-də və dekabrın 22-də baş verir. Deməli, əfsanə bunu nəzərdə tutur ki, Meru dağının zirvəsi (onun ən uc nöqtəsidir) yəni Göy Tanrısına ən yaxın məsafədədir. T.H.). Bu hadisə vaxtı gün dönümü zamanı hindlilər pradakşin mərasimini keçirirlər müqəddəs yeri saat əqrəbi istiqamətində dolanırlar. Bu mərasim müqəddəs yerə, ziyarətgaha hörmət əlamətidir.
Hindlilərin düşüncəsinə görə, bu ayini hətta Günəş də edir müqəddəs Meru dağının başına dolanır.
Həmin müqəddəs dağ Altayda Onquday rayonundadır. Onu Sumer adlandırırlar.
Bu, Altayın ürəyidir. Türk üçün bundan müqəddəs yer olmayıb. Onu ancaq Kaylas dağı ilə müqayisə etmək olar.
Burada yaddaşın gedib çıxa bilməyəcəyi zamanlardan qalmış yüzlərlə kurqanlar və dua yerləri var. Açıq göyün altındakı əsil ibadətgahın minlərlə il yaşı var. Min illərdir ki, insanlar buraya ziyarətə gəlirlər.
Sumer Altayın səcdəgahı, qurbangahıdır.
Orada ucadan danışmaq olmaz, ov edilməz.
Yayda elə gün olur ki, günəş dağın bir tərəfindən çıxır, o biri tərəfində batır.
Bu, ağla gələn şey deyil. Bu, ona bənzəyir ki, duşunürlər: dağın zirvəsini örtən qarın hər dənəciyi kiminsə ruhudur, onun maddi vəziyyətidir. Bu qar dənəcikləri günəşin parıltısında gözü qamaşdırır.
Hind vedalarında həmin mənzərə belə ifadə olunur:
«Ecazkar quş dəstələri kimi Ağ dağ işıq saçırdı» əbədi Meru buzlağı haqqında belə deyilir.
Türkcədəki «su» sözü Sumer adının bütün məzmununu ifadə edir – Hind vedalarının «Səma Qanqı» bu dünyəvi mənəviyyat bulağından başlanır.
Altun gölü (Teles gölü və ya Süd gölü) hindlilər tanıyırdılar. Onun «canlı suyu», meşələrlə, yaşıllıqlarla örtülmüş sahilləri, düzənləri, ətirli çiçəkləri haqqında eşitmişdilər. Bilirdilər ki, bu göl «Merunun şimal ətəklərində» yerləşsə də, qışda yarısınacan donur.
«Süd gölü» «Ağ göl» haqqında xakas əfsanəsində də danışılır. Burada da müqəddəs Sumer dağına bağlanan coğrafi koordinatlar göstərilir. Orada göl «at gözünə bənzəyən qızılı sahilləri» ilə təsvir olunur.
«Mahabharata»da möcüzəli odur ki, Altay onu görmüş şəxsin gözü ilə təqdim edilir. Bu ölkə ürəkaçandır, müqəddəs ziyarətgah yurdudur.
Və maraqlıdır ki, diqqət təbiətdən çox insanlara yönəldilir.
Burada Tanrı ədaləti hökm sürür.
Xüsusi qeyd olunur ki, Göy Tanrısına ürəklə inanırlar. İnsan ancaq vaxtilə atıb getdiyi Vətəni haqqında belə danışa bilər. Təsvir ağıldan yox, ürəkdən gəlir.
Deyilir ki, orada müqəddəs hərəkətli «ağ kişilər, qanunun biliciləri, möminlər hökm sürürlər».
Bunlar «bütün xeyirxah əlamətlərlə səciyyələnirlər, ay kimi parlayırlar», «şüalanan, əbədi Allaha daxil olurlar».
Altay belə olub.
Altaylıların ağ inamları belə olub.
Uydurulmamış, təbii olub.
Türkoloqu daha çox maraqlandıran «Mahabharata»nın birinci kitabıdır. Bu kitabda naqlar haqqında, onların həyat tərzi haqqında məlumatlar var.
Əslində, bu, Altayın qədim tarixidir, türklərin tarixidir. Bunlar elə məlumatlardır ki, onlara başqa ədəbi mənbələrdə rast gəlinmir. Hindistanın xalq eposu nadir yaddaş xəzinəsidir. Buradakı əfsanələr nəinki xalqların Böyük köçündən, bu Köç dalğasının Hindistana girməsindən, hətta onun burada qalmış nəticələrindən də xəbər verir.
Hind alimləri tam əmindirlər ki, naqlar Şimali Hindistana gəlmiş real etnos olublar. Onların gəlməsindən iyirmi beş əsr keçib bu, kiçik rəqəm deyil və arxeologiya naqların gəlişini təsdiqləyir.
Hər halda «Mahabharata» yalnız nağıllar toplusu deyil. Burada ciddi tarix var, sadəcə, bu tarix əfsanələr formasında verilir.
Hindistanın mədəniyyət ənənəsi elədir. Burada hind alimləri tarixi əfsanələrə inandırıcı sənədlər kimi münasibət bəsləyirlər.
Rusiyadan fərqli olaraq, burada tarixi mətnlər müqəddəsdir. Onların üzərində dəyişiklik etmək və ya köçürmək heç kəsin ağlına da gəlmir.
Keçmişi