Damda dəli var. Азиз НесинЧитать онлайн книгу.
ürəyim istəsə, düşərəm, istəməsə, yox. Düşmürəm də-ə!
Rəis əsəbiləşdi, “Atılırsa, atılsın e-e! Bir dəli azalar dünyadan!” – düşündü. Düşündü, amma başına iş gələ bilərdi.
Xilasetmə komandiri qocadan:
– İndi nə edəcəyik? –soruşdu, – Bu dəli heç cür aşağı düşməz?
– Düşər.
– Necə?
– Qoyun, mən düşürüm!..
Hamını qocanın dəlini necə aşağı düşürəcəyi maraqlandırırdı. Qoca damdakı dəliyə:
– İmperator həzrətləri! – deyə qışqırdı, – altıncı mərtəbəyə baxmaq istərdinizmi?
Dəli xeyli ciddi:
– Yaxşı, – dedi.
Dama açılan deşikdən içəri girdi. Pilləkənləri düşdü. Altıncı mərtəbə pəncərəsindən camaata boylandı.
– Zati-aliləri! Beşinci mərtəbəyə çıxmaq istərdinizmi? soruşdu.
– Çıxaram!
Hamı təəccüb içində idi. Dəli beşinci mərtəbəyə düşmüşdü.
– Hörmətli əfəndimiz, dördüncü mərtəbəyə çıxmaq ürəyinizdən keçirmi?
– Əlbəttə!..
Dəli üçüncü mərtəbənin pəncərəsində idi. Artıq damdakı kimi oynamırdı. Davranışında qəribə kral ciddiyyəti vardı.
– Möhtərəm imperatorumuz, ikinci mərtəbəyə çıxmaq sizin üçün maraqlıdırmı?
– İstəyirəm.
İkinci mərtəbəyə də düşdü.
– Zati-aliləri, birinci mərtəbəni görməyi arzu edərsinizmi?
Dəli birinci mərtəbəyə düşdü, oradan da küçəyə çıxdı, artıq camaat arasında idi. Düz qocanın yanına gəldi. Əlini qocanın çiyninə qoyub:
Sənin də dəli olduğun məlum olur ha… – dedi, – Dəli dəlini yaxşı başa düşər.
Sonra rəisə:
– Gəl, görüm, gəl, əl-qolumu bağlayıb dəlixanaya göndər. Dəliylə necə rəftar etmək lazım olduğunu öyrəndin?
Dəlini apararkən təəccüblənmiş kütlə qocanın ətrafına toplaşdı.
– Ata, necə etdin bu işi?
Qoca:
– Eeehhh… – dedi, – Asan deyil, əlli il siyasət içində yoğrulmuşuq, – sonra ah çəkərək əlavə etdi, – Ah, ah! İndi ayaqlarımda təpər olsa, mən də dama çıxardım, özü də heç kimsə aşağı düşürə bilməzdi.
İŞİNİZ OLDU!
Məşhur siyasətçilər gələcəkdi. Əvvəllər olduğu kimi, bir-iki kəlmə danışıb gəlmələri ilə getmələri bir olmurdu. Kənd-kənd gəzir, qəsəbə-qəsəbə dolaşırdılar. Siyasətçilər bu gəzintiyə çıxmamışdən əvvəl partiya qərərgahında xeyli mübahisə etmişdilər. Aralarından ən təcrübəlisi:
– Yoldaşlar, – demişdi, – aramızda necə danışırıqsa, xalqla da elə danışırıq. Meydanlarda tribunaya çıxıb necə gəldi, nitq söyləyirik. Xalq bizi başa düşür, ya düşmür, heç nəzərə almırıq. Bu çox yanlışdır. Xalqın partiyamızdan soruşub öyrənmək istədiyi şeylər var. Bunlara bir-bir cavab verməliyik. İqtidara gələndə nələr edəcəyimizi xalq öyrənməlidir.
Bu fikir çox münasib hesab edildi. Partiya natiqləri kürsüyə çıxıb öz bildikləri kimi danışmayacaqdılar. Xalqın soruşduqlarına onların başa düşəcəyi dildə cavab veriləcəkdi. Amma bu göründüyü qədər asan iş deyildi. Kürsüyə çıxıb necə gəldi danışmaq asan idi. Amma sualları, hər soruşulanı cavablandırmaq çətin iş idi. “Kəndli” deyib adiləşdirmək olmaz, o necə gözüaçıq və hiyləgərdi! Elə şey soruşar ki, adamı “hop” deyib yerində oturdar, partiyanın o bölgədəki etibarı iki qəpiklik olar. Buna görə də gəzəcəkləri yerlərdə xalqın soruşa biləcəyi bütün sualları əvvəlcədən ölçüb-biçdilər. Bir iqtisad elmləri doktoru, bir hüquq professoru, bir maliyyə mütəxəssisi, bir ali təsərrüfat mühəndisi, bir də təhsilini Amerikada almış həkim – beş nəfərlik səfər heyəti quruldu. Artıq xalq nə soruşarsa-soruşsun, bu beş seçilmiş adam ən çətin sualları belə, partiya nizamnaməsinə görə cavablandıra bilərdilər. Partiyanın təşkilatı olan hər yerə bu təbliğat heyətinin gələcəyi, natiqlərin əvvəllər olduğu kimi, tribunadan nitq söyləməyəcəyi, yalnız xalqla söhbətləşəcəyi elan edildi.
“M…”lilər bu xəbərə xeyli hirsləndilər. Danışmaq, sual vermək nə deməkdir? “M…” rayonun başçısı, partiya üzvü olan həmyerlilərinə:
– De, görək, – dedi, – indi nə olacaq? Yeni ixtira edib bizim bu partiya? Əvvəllər gəlirdilər, qışqırıb bağırırdılar, yarı anlayar, yarı anlamazdıq, əl çalar, “Yaşa” deyərdik, çıxıb gedərdilər. İndi nə olacaq? Onlarla kim danışacaq, nə soruşacağıq? Tutaq ki, bir şey soruşduq, onların dediyini kim anlayıb kim izah edəcək?
Manufakturaçı Səlim ağa:
– Sən, onlardan soruşacaqlarımıza fikir vermə, – dedi, – Söz sözü çəkib onlar da bizdən bir şey soruşsalar, necə olacaq? Burada bu qədər partiya üzvü var. Hamının içində biabır olarıq…
Rayon təşkilatının sədri:
– Tapdım! – dedi, – asanını tapdım, ortaya çıxıb hər sözə qarışmaq yoxdu. Gələnlərlə kimin danışacağını əvvəldən bilək. Yaxşımı?
Hamı:
– Yaxşı! – dedi.
– Kim danışacaq? Özünə güvənən çıxsın ortaya!
Könüllü çıxmadıqda başçı bərbər Osmana:
– Zəncirbənd Osman, – dedi, – niyə dayanmısan? Sabah axşam cəh-cəh vuracaqsan, budur, vaxtın gəldi. Çıx ortaya!
Bərbər Osman:
– Bizə söz düşməz, ağa, – dedi, – bizdən əvvəl gələn yaşlılar var.
Heç kim bu işi üzərinə götürmək istəmirdi. Axırda başçı xırdavatçı Salehə:
– Bu işi etsən-etsən, elə sən edərsən, Saleh Çavuş, – dedi.
Xırdavatçı Saleh qollarını qaldırıb:
– Təkbaşıma altından çıxa bilmərəm, – dedi, – Nuri əfəndi də gəlsin…
Partiya üçün kəndlilərlə danışmaq, onların hər sualına cavab verə bilmək necə çətin idisə, burada da onlardan nələrsə soruşmaq üçün xırdavatçı Saleh Çavuşla Nuri əfəndi seçildi.
Sədr:
– İndi mənə yaxşıca qulaq asın ki, – dedi, – başqa partiya üzvlərinin qarşısında biabır olmayaq. Hamısı bura yığışacaq. Onların yanında gördünüz ki, bir sözü başa düşmürsünüz, heç nə anlamamış kimi davranmayın. Guya başa düşmüş kimi danışın. Sonra onların danışdıqlarını çevirin, təkrar olaraq camaata danışın.
Ertəsi