Чернобиль таваллоси. Светлана АлексиевичЧитать онлайн книгу.

      ─ Бир марта эмас… Ва бу ерда ўйлашга арзигулик нарсалар бор… Мен биринчи оқшом оловни ўчирган ўт ўчирувчилар ва ликвидаторларнинг хатти-ҳаракати ўз жонига қасд қилишни эслатади, деган фикрларни эшитдим. Оммавий суиқасд. Ликвидаторлар кўпинча махсус ҳимоя кийимисиз ишлаганлар, бир оғиз эътирозсиз роботлар “ўлаётган” томонга кириб борганлар, катта дозада заҳарланганларини улардан сир тутишган ва улар бунга ҳам кўнганлар, кейин ўлимлари олдидан мукофот сифатида берилган ҳукумат фахрий ёрлиқлари ва медалларидан севинганлар ҳам… Кўпларини тақдирлаб улгуришмади ҳам… Хўш, улар ким ўзи: қаҳрамонларми ёки ўз жонига суиқасд қилувчиларми? Совет мафкураси ва тарбиясининг қурбонларими? Негадир вақт ўти ши билан улар ўз мамлакатларини қутқаргани унутилади… Улар Европани асраб қолишди. Қолган учта реактор ҳам портлаганида, нима бўлишини бир лаҳза тасаввур қилиб кўринг…

      ─ Улар – қаҳрамонлар. Янги тарихнинг қаҳрамонлари. Уларни Сталинград жанги ва Ватерлоо яқинидаги жанг қаҳрамонлари билан қиёслашади, лекин улар ўз она ватанидан муҳимроқ нарсани – ҳаётнинг ўзини асраб қолдилар. Ҳаёт вақтини. Тирик вақтни. Чернобиль билан инсон ҳамма нарсага, ўзидан ташқари яна минглаб мавжудотлар яшайдиган бутун илоҳий дунёга дахл қилди. Жониворлар ва ўсимликлар дунёсига. Уларнинг олдига келганимда… (Биринчи бўлиб ва илк бора!) Инсонга хос бўлмаган янги инсоний иш билан шуғулланганлари – заминни замин ичига кўмганлари, яъни тупроқнинг заҳарланган қатламлари ичидаги барча “аҳолиси” – қўнғизлари, ўргимчаклари, қуртлари билан бирга махсус бетон бункерларга солиб кўмганлари ҳақидаги ҳикояларини эшитдим. Ўзлари ҳатто номини ҳам билмайдиган, эслай олмайдиган турли-туман ҳашаротларни кўмишган. Уларда ўлимнинг буткул бошқача англами бор эди, бу тушунча ҳамма нарсага – қушлардан то капалакларгача ёйилиб кетди… Уларнинг дунёси аллақачон бошқа – янгича ҳаёт ҳуқуқи, янгича масъулият ва янгича айбдорлик ҳиссини қамраган дунё эди. Уларнинг ҳикояларида мудом вақт мавзуси мавжуд бўлиб, “илк бор”, “энди ҳеч қачон”, “абадулабад” дердилар. Бўшаб қолган қишлоқлар оралаб юрганларини ва у ерларда гоҳида бошқалар билан кетишни истамаган ёки кетиб, кейин қайтиб келган ёлғиз қарияларни учратганларини эсладилар: улар кечқурунлари қорачироқ ёруғида ўтирар, кундузлари чалғи билан пичан ўрар, ўроқ билан шох-шабба кесар, дарахтларни болта билан йиқитар, дуоларида йиртқичларга ва руҳ-арвоҳларга мурожаат қилишарди. Яратганга ёлворишарди. Ҳаммаси икки юз йил аввалгидай эди, юқорида эса қайдадир космик кемалар учиб юрарди. Вақт ўз думини тишлаб олди, ибтидо ва интиҳо бирлашди. Чернобиль у ерда бўлганлар учун Чернобилда тугамаган. Улар урушдан қайтмаганлар… Гўёки бошқа сайёрадан келганлар… Мен тушундимки, улар онгли равишда ўз азоб-уқубатларини янги билимларга айлантирдилар, бизга ҳавола қилдилар: қаранг, сиз бу билим билан нимадир қилишингиз керак, уни қандайдир усулда қўллашингиз шарт.

      Чернобиль қаҳрамонларига