Уч бақалоқ. Юрий ОлешаЧитать онлайн книгу.
gimnastikachi Tibul edi.
Xalq qichqirardi:
– Otangga rahmat, Tibul! Balli, Tibul!
– Bo‘sh kelmaysan! Saylda dorda qanday yurganingni esla.
– Yo‘q, u yiqilmaydi! Mamlakatimizda unga teng keladigan mohir gimnastikachi yo‘q…
– Bu ish unga cho‘t emas. Dorda yurishga qanchalik mohir ekanligini o‘z ko‘zimiz bilan ko‘rganmiz…
– Balli, azamat Tibul!
– Qoch, oshna! Sen omon qolishing kerak! Prosperoni qutqarishing kerak!
Boshqa birovlar darg‘azab edi. Ular mushtlarini silkitishardi:
– Qochib qutulib bo‘psan, yaramas masxaraboz!
– Lo‘ttiboz!
– Isyonchi! Seni xuddi quyonni otganday otib tashlashadi.
– Shoshmay tur! Biz hali seni tomdan tortib tushib, kundada boshingni chopamiz. Ertaga o‘nta kunda qurilib bitadi!
Lekin Tibul o‘zining xatarli yo‘lida davom etardi.
– Qayoqdan paydo bo‘ldi u? – deb so‘rashardi odamlar. – Qanday kelib qoldiykin bu maydonga? Tomga qanday chiqib qoldiykin?
– U gvardiyachilar qo‘lidan qochib kelgan, – deb javob qilishardi boshqalar. – U qochib ketib, ko‘zdan g‘oyib bo‘lgan edi, keyin uni odamlar shaharning turli yerida uchratishibdi. U tomma-tom o‘tib kelgan bu yerga. U xuddi mushukdek epchil. Hunari hozir judayam ish berdi unga. Axir butun mamlakatga zo‘r dorboz, deb dovrug‘i bekorga ketmagan-ku!
Maydonda gvardiyachilar paydo bo‘lishdi. Bekorchi tomoshabinlar maydon yonidagi ko‘chalarga tiraqaylab qocha boshlashdi. Tibul tom chekkasidagi to‘siqdan oshib o‘tib, bo‘g‘otga oyoq qo‘ydi. U plash tashlangan qo‘lini yoydi. Yashil plash xuddi bayroqdek hilpiray boshladi.
Xaloyiq sayl va yakshanbalik sayl paytidagi tomoshalarda uni mana shu plash bilan sariq, qora uchburchak matodan quroq qilib tikilgan mana shu triko kiyimda ko‘rishga odatlanib qolgan edi.
Endi bo‘lsa juda balandda, shisha gumbaz ostida kichkinagina, xipcha va olachipor bo‘lib ko‘rinayotgan Tibul xuddi uyning oppoq devoridan o‘rmalab ketayotgan sariq ariga o‘xshardi. Uning plashi hilpiragan chog‘da esa go‘yo sariq ari yaltiroq yashil qanotlarini yoyayotgandek tuyulardi.
– Mana hozir qulab tushasan, masxaraboz! Hozir seni otib tushirishadi! – deb qichqirdi xolasidan meros olgan sepkilli olifta yigit.
Gvardiyachilar Tibulni otish uchun qulay joy tanlashdi. Ofitser tashvishli qiyofada u yoqdan bu yoqqa zir yugurardi. U to‘pponchasini qo‘liga olib olgan. Etigi poshnasiga taqilgan shpor5lar xuddi konkiga o‘xshash uzun-uzun edi.
Butun maydon suv quygandek jimjit bo‘lib qoldi. Doktor yuragini changalladi, shu topda uning yuragi vaqirlab qaynab turgan suvdagi tuxumdek irg‘ishlardi.
Tibul bir zumgina tom labida turib qoldi. U maydonning qarama-qarshi tomonidagi tomga o‘tib olishi kerak edi. O‘tib olsa, marra uniki edi – unda bu Yulduz maydonidan ishchilar mahallalariga qochib ketishi mumkin.
Ofitser maydonning qoq o‘rtasidagi sariq va havorang gullar ochilib turgan gulpushtaga turib oldi. Bu yerda doira tosh kosa ichidan otilib chiqayotgan favvora va shu favvora suvi bilan lim-lim to‘lgan hovuz bor edi.
– To‘xtanglar, – dedi ofitser askarlarga, – men o‘zim otib tushiraman uni. Butun polkda merganlikda menga yetadigani yo‘q. Qanaqa otish kerakligini mana, mendan o‘rganinglar.
Maydon atrofidagi to‘qqizta uydan gumbazning qoq o‘rtasidagi Yulduzga qarab to‘qqizta yo‘g‘on po‘lat sim tortilgan edi, simlar yo‘g‘onlikda dengizchilarning arqonidan qolishmasdi.
Go‘yo charaqlab shu’la sochib turgan Yulduz – fonusdan maydon uzra to‘qqizta qora nur taralgandek tuyulardi.
Bu mahal Tibul nimalarni o‘ylayotgani bizga ma’lum emas. Balki u mana bunday qarorga kelgandir: «Men yarmarkalarda arqon ustida qanday yurgan bo‘lsam, hozir ham maydon ustidan tortilgan mana bu simdan yurib narigi tomonga o‘taman. Men yiqilmayman. Mana bu sim to‘g‘ri fonusga qarab tortilgan, fonusdan esa maydonning narigi tomonidagi uyga ham sim tortilgan. Agar men shu ikkita sim ustidan yurib o‘tsam, narigi tomondagi uyning tomiga chiqib olaman-u, qutulib ketaman».
Bu payt ofitser to‘pponchani ko‘tarib, Tibulni mo‘ljalga ola boshladi. Tibul tom labidan yurib sim tortilgan yerga yetib keldi, devordan ajradi va sim ustidan fonus tomon yura boshladi.
Olomon hayratga keldi.
Tibul chaqqonlik va ehtiyotlik bilan oyoq qo‘yarkan, qo‘llarini yoygancha chayqalib goh juda sekin yurar, goh birdan chopqillab ketardi. Har bir daqiqada u yiqilib tushayotganday bo‘lardi. Mana, endi uy devorida uning soyasi paydo bo‘ldi. U fonusga yaqinlashgan sari soyasi devor bo‘ylab pastga tusha boshladi va pastga tushgan sari nursizlanib kattalasha bordi.
Uning tagidagi maydon bamisoli jahannamdek chuqurlikda edi.
U fonusga boradigan yo‘lning yarmiga yetganida sukutga cho‘mgan maydonda ofitserning ovozi eshitildi.
– Hozir otaman. U to‘g‘ri hovuzga kelib tushadi. Bir, ikki, uch!
O‘q ovozi gumburladi.
Tibul yo‘lida ketaverdi, lekin ofitser negadir shaloplab hovuzga ag‘anab tushdi.
U o‘lgan edi.
Gvardiyachilardan birining qo‘lidagi to‘pponcha og‘zidan zangori tutun chiqayotgan edi. Ofitserni shu askar otib tashlagan edi.
– Itdan tarqagan! – dedi gvardiyachi. – Sen xalqning do‘stini o‘ldirmoqchi eding. Men bunga yo‘l qo‘ymadim. Yashasin xalq!
– Yashasin xalq! – deya jo‘r bo‘lishdi unga boshqa gvardiyachilar ham.
– Yashasin Uch Baqaloq! – deb baqirisha boshlashdi bularning dushmanlari.
Ular maydonning har tomoniga sochilib ketib, sim dor ustidan ketib borayotgan odamga qaratib o‘q uza boshladilar.
Tibulning fonusga yetishiga ikki qadam qolgan edi. U fonus shu’lasidan ko‘zini to‘sishga harakat qilib, plashini silkitardi. O‘qlar uning yonginasidan vizillab o‘tardi. Olomon xursandligidan qiyqirardi.
– Paq! Puq!
– Tegmadi!
– Ur-ra! Tekkizolmadi!
Tibul, nihoyat, fonus atrofini o‘ragan gardishga o‘tib oldi.
– Mayli! – deb qichqirishardi gvardiyachilar. – U hali narigi tomonga o‘ta boshlaydi… Yana sim ustidan yuradi-ku. Ana o‘shanda uni otib tushiramiz!
Shu payt hech kimning xayoliga kelmagan bir voqea yuz berdi. Fonus yorug‘ida qorayib ko‘rina boshlagan olachipor kiyingan Tibul fonusning temir halqasiga o‘tirib oldi-da, qandaydir bir muruvvatni buradi, nimadir sharaqlab ketdi-yu, shu zahoti fonus o‘chdi-qoldi.
Hech kim bir og‘iz so‘z aytishga ulgurmadi. Maydon endi xuddi yerto‘ladagidek judayam qorong‘i va jimjit bo‘lib qoldi.
Yana bir daqiqadan keyin esa juda-juda balandda yana bir nima taqillab, jaranglab ketdi. Zim-ziyo gumbaz ostida kichkinagina, xiragina chor burchak darcha ochildi. Hamma shu darcha orqali osmonning bir bo‘lagini va ikkita kichkinagina yulduzchani ko‘rdi. Keyin mana shu darchadan qora bir narsa tirmashib chiqdi va shisha gumbaz ustidan kimningdir shipillab o‘tgan oyoq tovushi eshitildi.
Gimnastikachi Tibul Yulduz maydonidan tuynuk orqali qochib ketgan edi.
Otlar otishmadan va to‘satdan qorong‘i bo‘lib qolganidan hurkib ketishdi.
Natijada doktor tushgan izvoshning ag‘darilib ketishiga sal qoldi. Aravakash ot jilovini keskin burib, doktorni orqa ko‘chalardan olib ketdi.
Shunday qilib, doktor Gaspar Arneri g‘ayrioddiy kun va g‘ayrioddiy kechani o‘z boshidan kechirib, nihoyat
Shpor – otliq askarlar otning biqiniga niqtash uchun etik poshnasiga taqadigan temir tepki.