Тинейджерлерге арналған қаржы. Балалар мен ата-аналарға арналған кітап. Наталья ПоповаЧитать онлайн книгу.
>
қаржы
Жасы: 10+
Иллюстрациялаушы: Нечипоренко В. / √aleria
Редактор: Бердычевская Е.
Алғы сөз
Аринаға, Дениге, Жозефинаға, Машаға, Матвейге және Семенға
30 жасымда қаржы туралы мүлдем ЕШТЕҢЕ білмейтінімді түсіндім. Осы кітабымда сипатталған қарапайым нәрселерді түсінгенімде, жеке қаржыларда да, бизнесте де көптеген қателіктерге жол бермейтіндігіме сенімдімін. Қаржылық әлемді түсіну – саған өмірде үлкен көмек көрсетеді. Бұл тек сен үшін ғана емес, сені қоршаған жақын адамдарға, достарыңмен және үлкен адамдармен қарым-қатынасың үшін де маңызды. Мен кітабымды бір жылға жуық жаздым, сол уақыт бойынша саяхаттап, әртүрлі елдердің адамдарымен танысып, олар қандай жастан бастап қаржылық сауаттылыққа үйрене бастады, жеке тәжірибелерін және қаржыларын қалай басқаратынын сұрадым. Дамыған елдердің адамдары географияны немесе тариxты білмеуі де мүмкін, бірақ ақшаны жинауды, қалай өмір сүруді, саяxаттауды, және де өзінің қаржылық өмірін бақылау қаншалықты маңызды екенін өте жақсы білді. Осы елдерде қаржылық сауаттылыққа балалар 12 жасынан және одан да ерте үйреніп бастайды. Ал кедей елдердің тұрғындарының көбісі, тіпті ересек адамдардың арасында қаржы туралы ештеңе білмеді, ақшаның жоқтығына және де қарыздар мен несиелердің болғанына шағымданды. Олар ересек өмірге қаржы туралы ештеңе білмей қадам жасады.
Әрине, тарихты, географияны және мектепте сабақ беретін басқа да пәндерді білу маңызды. Бірақ, ересек адамның өміріне қадам басқанда, біріншіден пайдалы болатын ол – өз қаржыңмен жұмыс істеу, ақша мен құнды қағаздардың жұмысын түсіну, жұмысыңды құрметтеу және оның қаржылық нәтижелерін түсіну. Мен бұл кітаптің саған көмектесетініне сенімдімін!
Тарау 1. Ақшаның пайда болу тарихы
Бұрынғы кездері ақша тіпті болмайтын. Олар керек емес еді. Өйткені барлық қажет заттарды адамдар өз қолдарынан жасаған. Азық-түлікті, киім-кешекті және басқа өмірлік қуаныштарды отбасы, кейінірек тайпаларға біріккен отбасылар, өз бетімен өндірген және тұтынған.
Бірақ сен білесің, әрбір адамның, немесе ежелгі адамдардың жағдайында – тайпалардың өз таланттары мен қабілеттері бар.
Мысалы, Чунга тайпасының бақшасында дәмді құлпынай мен тәтті алма өседі, ал Чанга тайпасында сиыр бұзау әкеліп, көп сүт берген. Чунга тайпасы ақшасы болмай, еттен жасалған ас және таза сүт ішкісі келсе не істеу керек? Бірақ оларда көп құлпынай және тәтті алма бар. Қарапайым шешім – Чанга тайпасына барып, олардың өнімдері үшін өз өнімдерін ұсынуға болады.
Осылай алмасу пайда болды. Ежелгі адамдар өз өнімдерінің артықшылықтарын бір-бірімен алмасатын болды.
Алмасудың өз кемшіліктері болды. Егер, мысалы, Чанга тайпасы бір сиырды сатып алғысы келсе не істейді? Чунга тайпасына құлпынай мен алманы қанша беру керек? Есептеуді қалай дұрыс жасау керек? Логикалық тұрғыдан алғанда, бір сиырдың құны едәуір көп мөлшердегі жеміс-жидектен тұрады. Ал егер, Чунга тайпасына көптеген жемістер қажет емес болса?
Алмасу мәселелерін шешу үшін ежелгі адамдар тұзға, жануарларға, найзаларға, жебелерге, балық ілгегіне, жануарлардың терісіне, дәнге, теңіз айғұлағына және үй шаруашылығына лайық басқа да маңызды заттарға заманауи ақшаның қасиеттерін берген. Яғни, ақшаның рөлінде ең оңай айырбасталатын, ең танымал өнімдер болған. Бірақ мұндай алмасу әрдайым ыңғайлы болған жоқ, өйткені ежелгі нарықта бірдей өнімдердің асып түсуі арқылы сатушы сатып алушысыз қалуы мүмкін еді, демек өмірге керекті өнімдерсіз қалған.
Алмасуға кең мүмкүндіктер болу үшін адамдарға ұзақ уақыт бойы сақталынатын және кез-келген уақытта қалаған өнімдерге алмасуға мүмкүндік беретін әмбебап тауар керек болды.
Сол кезде металдар мен асыл тастар алмасу өнімдерінің бірі болды. Кішкентай бір уыс әдемі тастарға үлкен бизон сатып алуға болатын еді. Мыстың бір кішкентай кесегі үшін тауық пен дән, қоланың кішкентай кесегі үшін тұз, азық-түлік және жануарлардың терісін алатын еді.
Неліктен адамдар металдарды және асыл тастарды алмастыру үшін алған? Оларды жеуге немесе киюге болмайды ғой? Біріншіден, металдар еңбек құралдары мен жауларға қарсы қорғаныс құралдарын дайындау үшін қажет болды – металдан жасалған жебелер, найзалар, балық аулайтын ілгектер, тұрмыстық ыдыс-аяқтар ағаштан жасалған құралдарға қарағанда ұзақ қызмет ететін еді. Екіншіден, ежелгі адамдар біздерден кем болған жоқ, әдемі болуға тырысып, әдемі нәрселерді жақсы көрді. Сонымен қатар ежелгі құдайларға терең сенді. Металдардан және асыл тастардан әшекейлерді, қасиетті ыдыстарды, құдайлар бейнелерін жасады. Адамда металдан жасалған әдемі және жоғары сапалы заттардың болуы басқалардың көз алдында бай екендігін көрсетті, және де оған күш пен билік сыйлады. Сондай-ақ, осындай жинақтардың болуы, кез-келген уақытта азық-түлік пен киім-кешекке алмасуға болатын мүмкіндік және де адамдарға болашаққа сенімділік беретін еді.
Неліктен алтынның кішкене бөлшегі бүкіл бизонның құнына тең келуі мімкін еді? Мүмкүн оның әдемі жарқырағанынан