Opowiadania kołymskie. Варлам ШаламовЧитать онлайн книгу.

      KANT

      Sopki były białe z sinym poły­skiem, jak głowy cukru. Okrą­głe i bez­le­śne, pokryte cienką war­stwą mocno spra­so­wa­nego wia­trami śniegu. W roz­pa­dli­nach śnieg był głę­boki i mocny – utrzy­my­wał czło­wieka; na sto­kach zaś sopek jak gdyby wydy­mał się w postaci ogrom­nych pęche­rzy. Były to krzaki ście­lą­cego się po ziemi cedrowca, zale­głego na zimowy sen jesz­cze przed pierw­szym śnie­giem. To on wła­śnie był nam potrzebny.

      Ze wszyst­kich drzew pół­nocy bar­dziej od innych lubi­li­śmy ście­lący się cedro­wiec.

      Od dawna już zro­zu­miały i drogi był dla mnie ten godny podziwu pośpiech, z któ­rym uboga przy­roda pół­nocy stara się podzie­lić z bied­nym jak ona czło­wie­kiem swoim skrom­nym bogac­twem – zakwi­ta­jąc dla niego wszyst­kimi kolo­rami. Zda­wało się, że wszystko roz­kwi­tało w ciągu jed­nego tygo­dnia, jak gdyby prze­ści­ga­jąc się, i po mie­siącu, na początku lata, w pro­mie­niach nie­za­cho­dzą­cego pra­wie słońca, czer­wie­niło się od jagód, czer­niało od ich ciem­no­si­nego błę­kitu. Na krza­kach nisko rosną­cych, tak że i ręki nie trzeba było pod­no­sić, doj­rze­wała wod­ni­sta jarzę­bina. Mio­dowy gór­ski głóg – różowe jego płatki były tutaj jedy­nymi kwia­tami, które pach­niały jak kwiaty; wszystko inne pach­niało tylko wil­go­cią, bło­tem, i było to zgodne z wio­sen­nym mil­cze­niem pta­ków, z mil­cze­niem modrze­wio­wego lasu odzie­wa­ją­cego się w zie­lone igli­wie. Głóg zacho­wy­wał owoce aż do mro­zów i spod śniegu wycią­gał do nas pomarsz­czone, mię­si­ste jagody, któ­rych fio­le­towa sztywna skórka skry­wała słodki, ciem­no­żółty miąższ. Zna­łem weso­łość łóz zmie­nia­ją­cych wie­lo­krot­nie wio­sną swoje ubar­wie­nie – to ciem­no­ró­żo­wych, to bla­do­zie­lo­nych – obcią­gnię­tych jak gdyby kolo­rową giemzą. Modrze­wie wycią­gały cien­kie palce o zie­lo­nych paznok­ciach, wszę­do­byl­skie kiprzyce pokry­wały leśne pogo­rze­li­ska. Wszystko to prze­piękne, ufne, sza­lone i spieszne – ale wszystko to było latem – gdy matowa, zie­lona trawa mie­szała się z odbla­skiem gla­zury omsza­łych, pobły­sku­ją­cych w słońcu skał, które nagle sta­wały się ani szare, ani brą­zowe, lecz zie­lone.

      Zimą wszystko zni­kało pokryte grzą­skim, ostrym śnie­giem, który wiatr namia­tał w roz­pa­dliny, spra­so­wu­jąc go tak, że aby wejść pod górę, trzeba było wyrą­by­wać topor­kiem stop­nie. W lesie widać było czło­wieka na odle­głość wior­sty – tak wszystko było obna­żone. Tylko jedno drzewo zawsze było zie­lone, zawsze żywe – ście­lący się, wiecz­nie zie­lony cedro­wiec. Prze­po­wia­dał on pogodę. Na dwa­dzie­ścia dni przed pierw­szym śnie­giem, kiedy dzień był jesz­cze po jesien­nemu cie­pły i bez­chmurny i nikomu nie chciało się myśleć o zbli­ża­ją­cej się zimie, ście­lący się cedro­wiec roz­cią­gał nagle po ziemi swoje ogromne, dwu­sąż­niowe łapy, lekko zgi­nał pro­sty, gruby na dwie pię­ści, czarny pień i pła­sko ukła­dał się na ziemi. Mijał dzień po dru­gim, zja­wiał się obłok i pod wie­czór kurzyła śnieżna zadymka. Jeżeli nato­miast późną jesie­nią gro­ma­dziły się niskie, błę­kit­nawe chmury śnie­gowe, dął zimny wiatr, ale cedro­wiec nie kładł się, to można było mieć abso­lutną pew­ność, że śnieg nie spad­nie.

      Gdy skoń­czył się marzec, w kwiet­niu, kiedy jesz­cze nawet nie pach­niało wio­sną i powie­trze było jak w zimie roz­rze­dzone i suche, cedro­wiec nagle pod­no­sił się, strzą­sa­jąc śnieg ze swo­jej zie­lo­nej, nieco zru­dzia­łej szaty. W ciągu dwóch dni zmie­niał się wiatr i cie­płe strugi powie­trza przy­no­siły wio­snę.

      Ście­lący się cedro­wiec był przy­rzą­dem bar­dzo dokład­nym i czu­łym, do tego stop­nia, że cza­sem sam się oszu­ki­wał – pod­no­sił się w cza­sie odwilży, gdy ta się nieco prze­cią­gnęła. Nie zdą­żyło się jesz­cze ochło­dzić, gdy on znowu ukła­dał się pośpiesz­nie na śniegu.

      Bywało i tak: roz­pali się z rana jak naj­go­ręt­szy ogień, aby w cza­sie obiadu było gdzie ogrzać nogi i ręce, nakła­dzie się jak naj­wię­cej