cyrograf1
sielawa – bardzo smaczna, wysoko ceniona ryba z rodziny łososiowatych, żyjąca w czystych, głębokich jeziorach. [przypis edytorski]
2
pomada – środek kosmetyczny do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski]
3
Jan III Sobieski (1629–1696) – król Polski w latach 1674–1696, pokonał armię turecką w bitwie pod Wiedniem (1683). [przypis edytorski]
4
oszukaniec (pot.) – człowiek, który oszukuje; oszust. [przypis edytorski]
5
mydlarnia (daw.) – sklep z kosmetykami i artykułami używanymi w gospodarskie domowym, jak mydła, pasty, szczotki; drogeria. [przypis edytorski]
6
balon z wodą sodową – dawniej większe ilości wody sodowej, czyli wody gazowanej, przechowywano w dużych cylindrycznych syfonach (balonach) z miedzi; taki syfon umieszczano w pojemniku z lodem i sprzedawano klientom na ulicy wodę na szklanki. [przypis edytorski]
7
kupcowa (daw.) – tu: sprzedawczyni. [przypis edytorski]
8
skautowski – przym. od skaut: członek organizacji stanowiącej odpowiednik harcerstwa. [przypis edytorski]
9
nabić (pot.) – zbić, wielokrotnie uderzając. [przypis edytorski]
10
Widać, że trzeba było – dziś: Widocznie trzeba było. [przypis edytorski]
11
wymówić (daw.) – zastrzec sobie w umowie. [przypis edytorski]
12
andrus (daw.) – łobuziak, psotnik. [przypis edytorski]
13
dukat – złota moneta używana w Europie do XIX w. [przypis edytorski]
14
uradzić coś (pot.) – dać radę udźwignąć coś. [przypis edytorski]
15
lizuch (rzad.) – lizus, przypochlebiający się. [przypis edytorski]
16
we środku – dziś popr.: w środku. [przypis edytorski]
17
oddział – tu daw.: klasa. [przypis edytorski]
18
kałamarz – naczynie do przechowywania atramentu. W czasach, w których powstała ta książka, dzieci w szkołach używały zwykle pióra składającego się z podłużnej drewnianej obsadki z zamocowaną metalową stalówką, którą maczało się co chwilę w kałamarzu z atramentem. [przypis edytorski]
19
uroczne oczy – oczy rzucające urok; wierzono, że niektórzy złym spojrzeniem mogą sprowadzać nieszczęście. [przypis edytorski]
20
fakir – asceta hinduski. [przypis edytorski]
21
jasyr (z tur.) – niewola tatarska lub turecka. [przypis edytorski]
22
przecie (daw.) – przecież. [przypis edytorski]
23
felczer – osoba wykonująca proste zabiegi medyczne. [przypis edytorski]
24
szaflik – drewniana misa a. wiadro. [przypis edytorski]
25
doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
26
funda (pot.) – to, co się komuś funduje, kupuje komuś w prezencie. [przypis edytorski]
27
trefniś – zawodowy błazen na daw. dworach. [przypis edytorski]
28
kamień filozoficzny – legendarna substancja, zdolna do zmieniania metali nieszlachetnych w złoto. [przypis edytorski]
29
perpetuum mobile (łac.) – dosł. wiecznie się poruszające; hipotetyczne urządzenie, które raz wprawione w ruch funkcjonowałoby nieustannie bez pobierania energii z zewnątrz; w przeszłości wielokrotnie podejmowano próby skonstruowania tego rodzaju mechanizmu, jednak jego zbudowanie jest niemożliwe. [przypis edytorski]
30
Samson – biblijny wojownik obdarzony nadludzką siłą; podstępem schwytany do niewoli przewrócił kolumny budynku, grzebiąc pod ruinami siebie i wrogów. [przypis edytorski]
31
Herkules (mit. gr.) – bohater słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
32
Madej – legendarny zbój z Gór Świętokrzyskich. [przypis edytorski]
33
Twardowski – legendarny szlachcic, mieszkający w Krakowie w XVI w., który zaprzedał duszę diabłu w zamian za wielką wiedzę i znajomość magii. [przypis edytorski]
34
kierownik – tu daw.: dyrektor szkoły. [przypis edytorski]
35
roboty – tu: zajęcia szkolne z prac ręcznych. [przypis edytorski]
36
wesół (daw.) – wesoły. [przypis edytorski]
37
martwy język – mowa, która nie jest już używana na co dzień jako środek komunikacji. [przypis edytorski]
38
toć (daw., gw.) – przecież. [przypis edytorski]
39
kiep (daw.) – człowiek głupi, nierozgarnięty. [przypis edytorski]
40
to coś, co trzyma Kopernik na pomniku – sfera armilarna, sferyczne astrolabium: dawny przyrząd astronomiczny złożony z wielu pierścieni, służący do wyznaczania współrzędnych obiektów na niebie; postać Mikołaja Kopernika na pomniku w Warszawie, znajdującym się u zbiegu ulic Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście, trzyma w lewej dłoni sferę armilarną, zaś w prawej cyrkiel. [przypis edytorski]
41
kabała – tu: wróżenie z kart, z ręki, itp. [przypis edytorski]
42
Potęga woli – zapewne Rozwój potęgi woli autorstwa Wincentego Lutosławskiego, pierwszy polski podręcznik jogi. [przypis edytorski]
43
Bosko czarnoksiężnik – książka opisująca sztuczki magiczne, inspirowana postacią sławnego włoskiego magika Bartolomeo Bosco (1793–1863), którego występy dostarczały rozrywki monarchom europejskim w I połowie XIX w. [przypis edytorski]
44
słabować (daw.) – chorować. [przypis edytorski]
45
cyrograf – daw.: własnoręcznie podpisany dokument zawierający zobowiązanie; w baśniach i legendach: pisemna umowa z diabłem; dziś używane żartobliwie. [przypis edytorski]
