bojar – rycerz, szlachcic ruski lub wołoski. [przypis redakcyjny]
468
wołoski – z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
469
maty (ukr.) – matko. [przypis redakcyjny]
470
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
471
czarnobrewa – dziewczyna o czarnych brwiach, ukraiński ideał urody. [przypis redakcyjny]
472
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
473
watażka – dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
lama – tkanina jedwabna, przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyjny]
476
barwa – umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
477
Perejasław – miasto na środkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyjny]
478
gindżał a. kindżał – długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]
479
Bakczysaraj – miasto na Krymie, stolica tatarskiego Chanatu Krymskiego. [przypis redakcyjny]
480
Niż a. Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
481
watażka – dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
482
Niżowcy – wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
483
Konaszewicz-Sahajdaczny, Petro herbu Pobóg (1570–1622) – hetman i wybitny wódz kozacki, walczył po stronie Rzeczypospolitej w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618, organizował kozackie wyprawy łupieżcze do Stambułu, dowodził Kozakami w bitwie pod Chocimiem. [przypis redakcyjny]
Chocim (ukr. Chotyn) – miasto i twierdza nad Dniestrem, wówczas na granicy z podporządkowaną Turkom Mołdawią, dziś w płd.-zach. części Ukrainy; bitwa pod Chocimiem (1621) – taktyczne zwycięstwo wojsk polsko-litewsko-kozackich nad armią turecką. [przypis redakcyjny]
watażka – dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
489
bałabajka a. bałałajka – ukr. i ros. instrument ludowy, o trzech strunach i trójkątnym pudle rezonansowym. [przypis redakcyjny]
490
Sicz Zaporoska – Zaporoże, kraina zamieszkana przez Kozaków zaporoskich; także: ich wędrowna stolica, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
491
kusztyk a. kulawka – kieliszek bez nóżki, z którego trzeba wypić od razu całą zawartość. [przypis redakcyjny]
genus humanum (łac.) – rodzaj ludzki, ludzkość. [przypis redakcyjny]
500
Pandar – jeden z bohaterów Iliady Homera, łucznik trojański; w poemacie Troilus and Criseyde Geoffreya Chaucera (1343–1400); Pandar, wuj tytułowej Kryzeidy, staje się posłańcem między nią a jej kochankiem.[przypis redakcyjny]
501
naści (daw.) – masz, weź. [przypis redakcyjny]
502
musztuluk a. munsztułuk (daw.) – nagroda, podarunek. [przypis redakcyjny]
Łacha ił Ałła – Allah jest jedynym bogiem; Tatar mówi tak dla podkreślenia wagi zobowiązania. [przypis redakcyjny]
508
pięście – dziś popr. forma B. lm: pięści. [przypis redakcyjny]
509
Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) – książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
510
tempus fugit (łac.) – czas ucieka. [przypis redakcyjny]
511
kunktatorstwo (z łac.) – zwlekanie. [przypis redakcyjny]
512
rohatyna (z ukr.) – włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągnąć. [przypis redakcyjny]
513
kiścień – rodzaj broni, złożonej z trzonka i kolczastej kuli na łańcuchu. [przypis redakcyjny]
