Józef Beck. Mariusz WołosЧитать онлайн книгу.
otwarcie, aby czterem mocarstwom powierzyć zadanie rewizji granic, w interesie ocalenia pokoju.
Mając pretensje do Włoch, 4 maja 1933 roku Beck przyjął ambasadora tego kraju w Warszawie Giuseppe Bastianiniego. Nie użył wszakże tak mocnego języka, jakim posługiwał się, rozmawiając z Laroche’em: „My się nie zajmujemy tą sprawą, bo dla nas jest jasne. Jeżeli nas ktoś napadnie, odpowiemy strzałami, żadnych decyzji politycznych narzucić sobie i tak nie damy”. Zaznaczył, że do tez tego projektu odnosimy się negatywnie: „W ten sposób rozumuje polska opinia publiczna”[116]. Do innej bardzo zasadniczej wymiany zdań polskiego ministra z ambasadorem francuskim doszło 25 maja 1933 roku. Polskie streszczenie ujmuje wywody Becka w następującym porządku: „Ośmiu lat trzeba było, żeby doprowadzić do znanego oświadczenia Hitlera w sprawie poszanowania traktatów, a teraz znowu nawracają Mocarstwa do tej polityki, która okazała się w przeszłości fatalna. Rząd Polski jednak będzie obecnie niewątpliwie ostrożniejszy i stąd wynika jego zupełnie negatywne stanowisko w stosunku do Paktu 4-ch. Wreszcie przypomniał Pan Minister sprawę deklaracji z 11 grudnia, co do której Paul-Boncour mówił mu, że musiał wyrazić na nią zgodę, bo inaczej nie osiągnąłby nic w kwestii bezpieczeństwa. Jakiż jest obecnie rezultat? Francja jest tą deklaracją związana i nie może się z niej wycofać, a warunków bezpieczeństwa, które postawiła, nie osiągnęła”[117].
Dnia 25 maja 1933 roku Laroche poznał trzy zasadnicze argumenty Becka przeciw paktowi czterech. Po pierwsze, prowadzi on do „zerwania” (coupure) między Europą Zachodnią a Wschodnią. Po drugie, rodzi zagrożenie w postaci arbitralnego aliansu czterech państw, kompromituje Ligę Narodów i stawia jej członków wobec widma faktów dokonanych ich kosztem w postaci układów zawartych zaocznie. Po trzecie, pakt jawnie lub w sposób ukryty kieruje ekspansję Niemiec na wschód Europy. Usłyszawszy to wszystko, Laroche doradził centrali na Quai d’Orsay, aby na nowo podkreślić wierność sojuszom (w tym temu z Polską)[118]. Już dzień później René Massigli zapewnił Warszawę, że rząd francuski nie zaakceptuje jakiegokolwiek porozumienia dopuszczającego zmiany traktatów inaczej jak jednomyślnie – na podstawie postanowień artykułu 19 i zawsze poprzez uchwałę Zgromadzenia Ogólnego[119]. Oczywiście oświadczenie to nie rozwiało obaw Becka, bo uczynić tego nie mogło.
Rzeczywiście rząd francuski postarał się o modyfikację pierwotnej koncepcji paktu. Wprowadzono zasadę, że zastosowanie artykułu 19 nastąpić mogłoby jedynie „za zgodą zainteresowanego państwa”[120]. Nota francuska do rządów państw Małej Ententy z 7 czerwca zapewniała, że artykuł 19 może być stosowany tylko w warunkach jednomyślności Rady Ligi Narodów, przy udziale państw uwikłanych w dany spór terytorialny[121]. Takich samych gwarancji udzielono Polsce, lecz nie zostały one przyjęte – cała sprawa stała się przedmiotem nowej polemiki między sojuszniczymi rządami.
Postępowanie państw Małej Ententy wobec projektu paktu czterech pogłębiło podział między nimi a Polską, chociaż w zwalczaniu tej koncepcji interes ich wszystkich był tożsamy[122]. Pod koniec maja Laroche otrzymał polecenie przedłożenia rządowi polskiemu propozycji „wymiany not interpretujących tendencje Francji w stosunku do art. 19, identycznych z notami omówionymi już z państwami Małej Ententy, za cenę przyjaznego ustosunkowania się [attitude amicale] do paktu czterech Mocarstw”. Laroche rozmawiał z Beckiem, mając już zgodę trzech państw Małej Ententy na to rozwiązanie. Beck „zaznaczył w odpowiedzi, że Rząd polski interesuje się szerszymi problemami niż te, o których obronę Małej Entencie w odnośnych notach chodzi”. Zauważył też, że „bardzo wątpi, by Rząd polski zgodził się na przyjęcie tego rozwiązania, które jest kiepską imitacją Locarna. Doświadczenia zaś płynące z paktów locarneńskich muszą nas oczywiście zniechęcać”[123]. Powyższy wywód potwierdza jedynie, że polska odmowa akceptacji paktu czterech była od początku całkowita. Tymczasem Czechosłowacja wybrała taktykę „rozwadniania” poszczególnych artykułów tekstu, a Rumunia i Jugosławia ją z grubsza naśladowały[124]. Beck odrzucił również jego osłabioną wersję, na którą milcząco godził się Beneš, aby nie komplikować położenia Francji. Trwał w sprzeciwie doktrynalnym, powtarzając, że prawa do zaocznych decyzji dotyczących państwach trzecich nie mają nawet wielkie mocarstwa. Jak powiedział brytyjskiemu ministrowi spraw zagranicznych, traktaty mogą ulegać zmianie tylko na drodze legalnego postępowania, to jest za zgodą wszystkich stron, które danym układem zaciągnęły wobec siebie zobowiązania. Inne sposoby „nie są dopuszczalne”[125].
Niestety, Francja postrzegała Polskę głównie jako obiekt swego zainteresowania w zabiegach o porozumienie z Rzeszą Niemiecką. Pokojowa rewizja granic we wschodniej Europie była nie do pomyślenia bez destrukcji całego porządku terytorialnego. Zresztą Francja nie mogła osiągnąć kompromisu z Niemcami kosztem Polski (i Europy Środkowej), gdyż Hitler niespecjalnie był nim zainteresowany. Po upadku koncepcji kwartetu mocarstw Francuzi żałowali, że się w nią uwikłali[126].
Ukształtowanie się dyrektoriatu wielkich mocarstw zachodnich, wbrew filozofii równości wszystkich państw głoszonej przez Ligę Narodów, uważano w Warszawie za największe niebezpieczeństwo dla naszego kraju. Omawiany pakt przyczyniłby się do marginalizacji Polski w stosunkach międzynarodowych, a w dalszej perspektywie zapewne do tego, że wielkie mocarstwa decydowałyby o jej interesach. Od pierwszej chwili zresztą silne było wrażenie izolacji Polski[127]
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.