Qoca Xəttabıç. Лазарь ЛагинЧитать онлайн книгу.
ayağa qalxdı. – Mən sənin buyruqlarını gözləyirəm.
Volka inamsız halda dilləndi:
– İndi isə, zəhmət olmasa… Sözün qısası, mən çox arzu edərdim ki, döşəmənin üzərində olum.
Bu söz oğlanın ağzından çıxan kimi o özünü bir göz qırpımındaca aşağıda – qoca Xəttabıçın yanında gördü. Bəli, bundan sonra biz öz təzə tanışımızı belə, yəni Xəttabıç adlandıracağıq. Hər şeydən əvvəl Volka əlini şalvarına atdı, sökük yoxa çıxmışdı.
Möcüzələr başlanırdı.
3
– Mənə əmr et! – deyə qoca Xəttabıç yenidən xahiş etdi. – Doğrudanmı elə bir dərdin-qəmin yoxdur ki, ona əncam çəkim?
– Nəsə danışmağa vaxtım yoxdur, – Volka cavab verdi. – Gecikirəm! Bu gün coğrafiyadan imtahanım var.
– Sən coğrafiyadan imtahan verməlisən?! Onu bil ki, sənin bəxtin gətirib, ey cavanların ən ağıllısı, çünki mən coğrafiya elmində bütün cinlərdən daha bilikliyəm. Məktəbə birlikdə gedəcəyik. Kimsə məni görməyəcək və imtahan zamanı mən bir tərəfdə gizlənib istənilən sualın cavabını sənə pıçıldayacağam. Beləliklə, mənim ağam təkcə oxuduğu məktəbin şagirdləri arasında yox, bu möhtəşəm şəhərin bütün məktəbliləri arasında ən məşhuru olacaq.
– Əla! – Volka dərhal razılaşdı. – Lakin öncə paltarını dəyişməlisən.
– Mənim paltarım sənə xoş gəlmir, ey Volkaların ən ləyaqətlisi? – deyə Xəttabıç incimiş halda soruşdu.
– Xoş gəlir, lakin işdi, birdən gözə görünsən, çox nəzərə çarpacaq. Ondan sonra hər kəs səninlə maraqlanacaq. İndi gəl bu işin altından çıx görüm, necə çıxırsan!
Bir neçə dəqiqədən sonra qəhrəmanımız qoca Xəttabıçın qolundan tutaraq Kostılkovlar ailəsinin yeni mənzilindən çıxdı. Xəttabıçın əynində gözəl, təzə pencək-şalvar, naxışlı köynək və həsir şlyapa var idi. O bircə şeyi, yəni ayaqqabısını dəyişməyə razı olmamışdı. Ayağında üç min illik döyənək olduğunu söyləyib dikburun məstlərini dəyişməmişdi. Bunlar elə gözəl məstlər idi ki, yəqin, vaxtilə xəlifə Harun əl-Rəşidin sarayındakı ən modabaz adamı da heyran qoyardı…
Beləliklə, Volka ilə qoca məktəbə çatıb imtahanın keçiriləcəyi sinif otağına gəldilər. Xəttabıç dərhal qapı arxasına keçib dayandı. Bir qədər sonra:
– Kostılkov Vladimir! – deyə imtahan komissiyasının oturduğu masada təntənəli şəkildə elan edildi.
Volka könülsüz olaraq masaya yaxınlaşdı və eyni əhvali-ruhiyyə ilə imtahan biletini çəkdi. O, “Yerin forması və hərəkəti” mövzusunda danışmalı idi.
– Di yaxşı, başla görək, – deyə komissiya üzvü istidən taqətini itirmiş halda söylədi və tərli üzünü dəsmal ilə sildi. – Yerin forması və hərəkəti barədə nə danışa bilərsən?
Bu zaman qapı arxasında dayanan qoca Xəttabıç sualı eşidib sakitcə nəsə pıçıldadı. Elə həmin vaxt Volka hiss etdi ki, hansısa naməlum qüvvə onu iradəsinə zidd olaraq danışmağa məcbur edir:
– Ey mənim çox hörmətli müəllimim, – bunu deyən kimi oğlanı soyuq tər basdı. O, Xəttabıçın pıçıldadıqlarını qeyri-ixtiyari təkrarlamağa başlamışdı. – Sizin icazənizlə, Yerin kənarlarına toxunan büllur günbəzin adını mütləq qeyd etməliyəm.
– Dayan, Kostılkov, dayan! – deyə komissiya üzvü olan coğrafiya müəllimi təəccübləndi. – Bu nə baş-ayaq cümlələrdir! Bir də ki, göyün bərk, büllur qübbə olması və Yerin kənarları haqqında sözlərinizi necə başa düşək: məcazi, yoxsa hərfi mənada?
Qoca Xəttabıç divarın o biri tərəfindən səsləndi: “Həqiqətən!”. Volka isə tamamilə boş-boş danışdığını hiss eləsə də, qeyri-iradi cavab verdi:
– Sözün əsl mənasında, ey müəllim!
Oğlan bu cür danışmaq istəmirdi, lakin bunun əksinə olaraq sözlər öz-özünə onun ağzından uçub gedirdi.
Volkanın yuxulu olduğunu və sayıqladığını düşünən şagirdlərdən biri – Seryoja tez pıçıldadı:
– Obrazlı şəkildə, Volka, obrazlı şəkildə!
Ancaq oğlan sinif yoldaşına əhəmiyyət verməyib yenidən, özü də bu dəfə daha ucadan və aydın formada dedi:
– Sözün əsl mənasında, əlbəttə.
– Bu nə deməkdir? Sənin fikrincə, səma bərk günbəzdir?
– ”Bərk” – deyə Volka qırıq səslə cavab verdi və göz yaşları yanaqlarından aşağı axdı. Oğlan nə qədər çalışsa da, iradəsini toplaya və düz-əməlli cavab verə bilmirdi.
– Deməli, Yer kürəsinin bitdiyi bir yer var?
– Belə bir yer var, – deyən qəhrəmanımız artıq ayaqlarının da taqətdən düşdüyünü hiss eləməyə başladı.
– Bəli… – deyə imtahan komissiyasının üzvü geri çəkilib maraqla Volkaya baxdı, lakin sözünün ardını da gətirmədi, ani susub yenidən dilləndi: – Yaxşı, bəs Yerin forması haqqında nə deyə bilərsiniz?
Qoca Xəttabıç yenə dəhlizdə nəsə mızıldandı. Bundan sonra Volka bir daha qeyri-ixtiyari danışmağa başladı:
– Yer kürəsi, ey müəllimlərin ən layiqlisi, düz disk şəklinə malikdir və hər tərəfdən əzəmətli çay – Okean tərəfindən yuyulur. Yer altı nəhəng filin üzərində dayanır. Fillər isə öz növbəsində böyük bir tısbağanın üstündə qərar tutublar. Dünya bax belə işləyir, ey nəcabətli müəllim!
Bu zaman qoca Xəttabıç gizləndiyi yerdə Volkanın sözlərini bəyənərək başını tərpətdi, əllərini bir-birinə sürtdü.
Sinfə isə gərgin sükut çökmüşdü, ən güləyən uşaqlar belə, mat-qutu qurumuş halda gözlərini döyürdülər.
– Xəstələnmisən, Volka? – komissiya üzvü olan müəllim soruşdu. Sonra isə qayğıkeşliklə əlini Volkanın alnına qoydu.
– Təşəkkür edirəm, ey müəllimlərin ən hörmətlisi, – deyə Volka öz iradəsizliyindən, gücsüzlüyündən bezmiş halda cavab verdi. – Allaha həmd olsun, tam sağlamam.
Bu cavabdan sonra müəllimin səbri lap daraldı və onun qolundan tutaraq sinif otağından çıxardı.
– Evə get, Volka. Nə vaxt özünü yaxşı hiss eləsən, onda gələrsən, yenidən imtahan edərəm.
Volka sinifdən çıxan kimi Xəttabıç onu qarşıladı. Qoca, torağay kimi şən idi, özündən çox razı görünürdü.
– Səninlə fəxr edirəm, mənim gənc ustadım! Öz biliyinlə müəllimlərini və sinif yoldaşlarını heyran qoydun, elə deyil?
– Heyran qoydum! – deyə Volka kinayə ilə dilləndi, dərin bir köks ötürdü və qocaya acıqla baxdı.
Xəttabıç isə hələ də özündənrazı