Kayıp Zamanın İzinde Swann'ların Tarafı 1. Kitap. Марсель ПрустЧитать онлайн книгу.
bakımından tam bir erkeğe dönüşür, karşımıza acılar ve adaletsizlikler çıktığında hepimizin büyüdüğünde yapacağımız şeyi yapardım; onları görmek istemezdim, hıçkırarak ağlayıp evin en tepesine, çatı katındaki çalışma odasının bitişiğindeki, zambak kokan, dışarıdaki duvarların arasından fışkıran yabani Frenk üzümünün çiçekli bir dalının aralık penceresinden içeriye dalarak tadını bıraktığı o küçük odaya giderdim; gün boyunca penceresinden Roussainville-le-Pin’nın kale burçlarına kadar görülebilen, aslında basit ve daha çok özel kullanımlar için tahsis edilmiş bu oda -ki muhtemelen kilitlemeye izinli olduğum tek oda olduğundan olsa gerek- okuma, hayal kurma, ağlama ve tensellik gibi mutlak bir yalnızlık gerektiren tüm uğraşlarımda benim için bir sığınak görevi gördü. Ah! Bitmek tükenmek bilmeyen öğlen ve akşam yürüyüşleri sırasında, yaş dönümüyle birlikte sonbaharda sürülen topraklar gibi neredeyse mor renge bürünmüş, çizgi çizgi, dışarı çıktığında hafifçe yukarı kaldırdığı tülle ortadan ikiye bölünen, üzerlerinde her zaman ya soğuktan ya da hüzünlü bir düşünceden kaynaklanan gönülsüz gözyaşlarının kurumakta olduğu esmer yanaklarını, göğe doğru hafifçe yanlamasına bakan güzel yüzünü önümüzden geçerken gördüğümüzde onu ümitsizliğe düşüren şeyin, kocasının arada sırada perhizini bozmasından çok, benim iradesizliğim, her an bozulabilecek sağlığım ve bunların geleceğime gölge düşürmesi olduğunu bilmiyordum.
Tek tesellim uyumak üzere yukarı çıkıp yatağıma yattığımda annemin beni öpmeye geleceğini bilmekti. Ama bu iyi geceler öpücüğü o kadar kısa sürerdi ve annem o kadar ivedi aşağı inerdi ki onun merdivenlerden çıktığını, sonra hasır örgü ipli, mavi muslinden bahçe elbisesinin hışırtısıyla iki kapılı koridoru geçtiğini duyduğum an, benim için acı dolu bir an olurdu. Kendisini takip edecek anı, annemin yanımdan ayrılacağı, tekrar aşağıya ineceği anı işaret ederdi. Dolayısıyla, bu çok sevdiğim iyi geceler öpücüğünün mümkün olduğunca geç vuku bulmasını, annemin henüz yanıma gelmediği o dinlenme süresinin uzamasını diler hâle gelmiştim. Bazen annem beni öptükten sonra gitmek için kapıyı açtığında, onu “Beni bir kere daha öp.” diyerek geri döndürmek isterdim ama yüzünde hemen sinirli bir ifade belireceğini bilirdim çünkü annemin beni öpmek için yukarıya çıkarak, bana bu huzur öpücüğünü getirerek, üzüntüme ve sıkıntıma karşı verdiği taviz, zaten bu ritüelleri saçma bulan babamın canını sıkıyordu; annemse kapının eşiğindeyken rica ettiğim fazla öpücüğü almama izin vermek bir yana bu ihtiyaçtan, bu alışkanlıktan kurtulmaya çalışmamı istiyordu. Onu böyle kızgın görmekse dudaklarımın onun gerçek varlığını ve beni uyutabilme gücünü çekebildiği bir Komünyon5 ayininde kutsanmış ekmeği uzatırcasına sevecen suratıyla yatağıma doğru eğildiğinde daha biraz önce getirdiği o huzurlu havayı tamamen yok ediyordu. Yine de annemin odamda aslına bakılırsa çok kısa kaldığı bu akşamlar, akşam yemeğinde misafirler olduğu zaman bana iyi geceler dilemeye yukarı çıkamadığı akşamlara kıyasla çok daha hoştu. Misafirlerimiz ise şehir dışında bulunan birkaç yabancı dışında Combray’deki evimize gelen neredeyse tek kişi sayılan (o da uygunsuz bir evlilik yaptığından beri annemle babam, karısını misafir etmek istemediği için artık daha seyrek gelmeye başlayan), bazen akşam yemeği için, bazen de haber vermeden yemekten sonra çıkagelen komşumuz M. Swann’la sınırlıydı ekseriyetle. Evin önündeki büyük kestane ağacının altında, demir masanın etrafında oturduğumuz akşamlar, bahçenin girişinden eve “zili çalmadan” giren birinin harekete geçirdiği, donuk, yaygaracı ve bitmek tükenmek bilmeyen, madenî gürültüsüyle duyanları afallatan çıngırağı değil de yabancıların çaldığı utangaç, oval, yıldızlı çifte zil sesini duyar duymaz herkes anında “Misafir mi? Kim acaba?” diye sorardı, oysa hepsi gelenin M. Swann olduğunu pek tabii bilirdi; büyük halam doğal olmasına çabaladığı bir ses tonuyla, davranışı sözlerine ters düşmesin diye yüksek sesle konuşarak gelen insanın kendisi hakkında duymaması gereken şeyler konuştuğumuzu varsayabileceğini ve bunun onun açısından kırıcı olabileceğini, dolayısıyla fısıldaşmamamızı söylerdi; bahçede fazladan bir tur daha atmaya bahane bulduğu için sevinen ve fırsattan istifade geçerken de oğlunun, kuaförün düzleştirdiği saçlarını elleriyle havalandıran bir anne gibi, gülleri biraz daha doğal göstersin diye, fidanları dik tutan sırıklardan birkaçını gizlice yerinden söken büyükannemi keşif eri olarak gönderirdik.
Hepimiz sanki çok sayıda muhtemel saldırgandan kuşkulanabilirmişiz gibi, kıpırdamadan büyükannemin düşmandan getireceği haberleri beklerdik ve çok geçmeden büyükannem, “M. Swann bu, sesini tanıdım.” derdi. Gerçekten de onu sadece sesinden tanırdık; kemerli bir burna, yeşil gözlere, Bressant tarzı kesilmiş kızıla çalan sarı saçlarıyla çevrili geniş bir alna sahip yüzünü zor seçerdik çünkü sivrisineklere maruz kalmamak için bahçede mümkün olduğunca az ışık kullanırdık; ben belli etmeden şurupları getirmelerini söylemeye içeri giderdim, büyükannem, şurupların sadece misafirler için servis edilen olağan dışı bir şeymiş gibi görünmemesine böylesini daha kibar bulduğundan çok önem verirdi. Büyükbabamdan çok daha genç olduğu hâlde M. Swann, bazen bir hiç uğruna yaşama şevkini kaybeden, düşüncelerinin yönü değişebilen, harika ve nevi şahsına münhasır olduğu söylenen babasının, en yakın arkadaşlarından biri olan büyükbabama çok bağlıydı. Yılda birkaç defa büyükbabamın sofrada, baba M. Swann’ın, gece gündüz başında beklediği karısının ölümüyle birlikte takındığı tavırla ilgili sürekli aynı anekdotları anlattığını duyardım. Onu uzun süredir görmemiş olan büyükbabam, Swann’ların Combray yakınlarındaki evine koşmuş, naaşın tabuta konuluşuna tanık olmaması için bir süreliğine, gözyaşları içinde onu ölü odasından çıkarmayı başarmış. Az güneşli parkta birkaç adım yürümüşler. M. Swann birdenbire büyükbabamı kollarının arasına alarak, “Ah! Benim eski dostum! Bu güzel havada sizinle birlikte yürümek ne güzel! Bütün bu ağaçları, akdikenleri, takdirinizi hiç belirtmediğiniz bu gölümü, siz de güzel bulmuyor musunuz? Üzgün gibi bir hâliniz var. Şu küçük esintiyi hissediyor musunuz? Ah! Ne derseniz deyin, her şeye rağmen yaşamak güzel sevgili Amédée!” diye haykırmış. Sonra ansızın, ölmüş olan karısını hatırlamış ve muhtemelen böyle bir anda nasıl olur da mutluluk hissine kapılabildiğini kavramaya çalışmayı fazla karmaşık bularak ne zaman kafasına zor bir soru takılsa yaptığı gibi ellerini alnında gezdirip gözlerini ve gözlük camlarını silmekle yetinmiş. Yine de karısının ölümünün acısını dindirememiş ama karısının ölümünden sonra yaşadığı iki yıl boyunca, büyükbabama, “Ne komik! Sürekli zavallı karımı düşünüyorum ama her seferinde ancak azar azar düşünebiliyorum.” dermiş. “Sık sık ama azar azar, zavallı baba Swann’ın deyimiyle.” cümlesi büyükbabamın, birbirinden farklı şeylerle ilgili olarak kullandığı ve en sevdiği ifadelerden biri hâline gelmişti. Eğer en yetkili karar mercii olarak gördüğüm, ileride ayıplamak eğiliminde olacağım hataları hoş görmeyi bana aşılayan, sözleri benim için âdeta bir mahkeme hükmünde olan büyükbabam, “Nasıl olur? Melek gibi adamdı!” dememiş olsaydı, Swann’ın babası bana bir canavarmış gibi görünebilirdi.
Uzun yıllar boyunca, özellikle oğul M. Swann, evlenmeden önce sık sık onları ziyarete Combray’ye geldiği hâlde büyük halam, büyükannem ve büyükbabamın; evimizde ağırladıkları ve Swann soyadının ardında âdeta kimliğini gizleyen bu adamın -bilmeden ünlü bir soyguncuyu misafir eden dürüst otelcilerin yüzde yüz masumiyetiyle- kendi ailesinin vaktiyle sık sık görüştüğü o çevrede asla yaşamadığını; Jockey Kulübünün en seçkin üyelerinden biri olduğunu, Galler prensinin ve Paris kontunun en kadim dostu, Saint-Germain muhiti yüksek
İsa’nın ölümünü anmak için ekmek ve şarap kullanılan ayin. Burada ekmek İsa’nın etini, şarap ise kanını temsil eder. Bkz. Efkaristiya. (ç.n.)