Әсәрләр. 5 томда / Собрание сочинений. Том 5. Мухаммет МагдеевЧитать онлайн книгу.
булган икән ул. Димәк, «учредилкачы», «халык дошманы» Г. Ибраһимовның дусты, КУТВда «халык дошманы» Галимҗан Нигъмәтине укыткан, мәдрәсә җимеше, мулла малае Хәлим Искәндәрев белән бер коллективта эшләгәннәр болар. Бүре һәм сарык бер абзарда. Кәҗә һәм кәбестә бер бакчада. Питон белән куян бер читлектә…
Рус теленнән имтиханны бөтенләй башка кешеләр алды. Тагын бер-ике имтиханнан соң эш бетеп, бөтенләй бушап калдык. Соңгы имтиханны бирергә ике көн кала ашханә эшләмәде, карточкаларыбызга тиешле ипине бирмәделәр. Котчыккыч ачлыктан унлап малай караватларга егылдык. Тәүлек буе яттык. Өметсезлеккә бирелдек. Нишләргә? Ишегалдына чыгып кергән бер иптәшебез сөйли:
– Завскладом Дәүли абыйны күрдем, аның складында тары ярмасы бар икән, – ди.
Дәүли абый аңа болай дигән:
– Егетләр, тәпиегезне сузасыз бит, нәрсә карап торасыз, гариза язып, директор янына керегез, бирсен җан башына ике-өч кило тары ярмасы…
Һәм без – ачлар дөньясы – күтәрелдек. Киттек директорга. Иң алдан озын буйлы, сыек гәүдәле Яхъя Халитов бара, мин аны бервакыт «1947 елның диаграммасы» дип атаган идем, чөнки сугыш беткәч, безгә бөтен киләчәгебезне гел диаграммалар белән чагыштырып күрсәтәләр иде – Яхъяның моңа ачуы килә. Атлый түбән карап Гариф Ахунов, директор янына кергәч, сүзне кем башларга икәнлеге турында бәхәс кора. Атлый тәбәнәк таза Габделхәй Миннебаев, ул таза тормышлы Штерә авылыннан, ачлык белән дуслыгы юк, әле беренче очрашуы. Тагын бер-ике малай.
Барышлый ачлар колоннасы карар кабул итә: сүз башлау – миңа. Мин моңа риза булам. Миңа да бер егетлек күрсәтеп калырга кирәк бу дөньяда. Директорны (ул әле яңарак кына билгеләнде, элеккеге йомшак күңелле, ипле Шакир ага Гаффаров урынына каты чырайлы Зәки Табаров дигән кешене китергәннәр иде) мин өнәп бетермим. Сәбәбе дә бар: бер дәрестә ул безгә Маяковскийның ни өчен шигырь юлларын теткәләп, бер юлдан өч-дүрт юл ясап язуының сәбәбен болай аңлатты:
– Чөнки аның һәр юлына акча түләнә, шуңа күрә ул юллар санын ишәйтә, – диде. Әдәбиятка гашыйк булып яшәүче мине бу аңлату бик рәнҗетте…
Әнә шул яратмаган кешемә, кабинетына тыпырдашып кергәч, беренче башлап мин сүз каттым:
– Иртәгә соңгы имтихан, – дидем, – безнең икенче көн инде ризык капканыбыз юк, безгә ярдәм итеп, бер-ике кило тары ярмасы бирә алмассызмы?
Ач гәүдәләр шым булып, минем артта басып торалар.
Директорның йөзе чырагач кебек кипкән, каткан. Ләкин ул агач елмаю белән елмайды:
– Әнә ишегалдында немецлардан калган иске кое бар (1946 елның октябренә кадәр монда немец әсирләре яшәгән иде. – М. М.), шуны чистартыгыз, тирәнәйтеп казыгыз, шуннан соң карарбыз, – диде. Ач гәүдәләр шыгырдап аякларын алыштырдылар. Мин исә һич тә әзерлексез әйтеп куйдым:
– Иһ, Табаров абый! Кое казырлык хәлебез булса, без сезгә мондый үтенеч белән керәбезмени…
Чырагач битнең бер генә мускулы да селкенмәде.
– Минем сезгә башка әйтер сүзем юк, барыгыз, имтиханыгызга әзерләнегез, Минпростан