Әсәрләр. 5 томда / Собрание сочинений. Том 5. Мухаммет МагдеевЧитать онлайн книгу.
чытырдау, тагын тавыш.
Тыңлап торган егетләрдән берсе сөйли: «Ну, малай, булса да була икән йөрәк кешедә. Туп-туры әйтә бит тегеңә Зөфәр:
– Менә якын кил, тырнак белән чиртеп кара, – ди, – миңа, ди, нечего терять, шушы урындыкны алам да башыңны яньчим, но только кәгазеңә кул куймыйм, – ди.
Начальник әле яшь иде, күрәсең, кабинетын әзерләп бетермәгән: сорау ала торган бүлмәдә, гадәттә, урындык идәнгә беркетелгән була, өстәл өсте дә тап-такыр булырга тиеш. Пистолет та, нигездә, өстәл тартмасындарак ятарга тиеш.
– Ну, гад, мин сине нишләтәсен белермен алдагы дүшәмбедә, йөрәгемне боздың, – дип арган, тирләгән начальник такта ишеген ачып, Зөфәрне чыгарып җибәргән. Коридордагы ике ирне чакыртып керткән дә арган кыяфәт белән әйткән: – Йөрәгем начарланды, кул куясызмы теге кәгазьгә, юкмы, куймасагыз… иләп йөрмәгез, алдагы дүшәмбедә барыбер сытам мин сезне, идите к… матери, – дип чыгарып җибәргән».
Ул явыз оешманың бинасы башта Чуриле чиркәвенә инеш аша гына карап тора иде, агач йорт, такта бүлмәләр. Сорау алганда, ул такталарның шыгырдавы, шәт, чиркәүгә ишетелгәндер. Яшел калай гөмбәзле бу мөлаем чиркәү күрше-тирә татарларга бер зыян эшләмәде. Ул урысларның ни гаебе бар? Аларны бит Явыз Иван күчергән. Кышкы томанлы, томан арасыннан яшькелт ай караган моңсу тын кичләрдә без, малайлар, чиркәү чаңын тыңларга чыга идек. Кышкы юлда – еракта – ат чанасы шыгырдаган тавышлар ишетелә, кышкы тын кичтә бу тавыш алты-җиде чакрымнан килә, дип сөйлиләр. Чуриледән әтиләр кайтканны без чана тавышыннан сизә идек. Ләкин шул вакытта тонык кына бер моң колакка бәреп керә. Без әсәренәбез. Чиркәү чаңының ритмы менә болай иде кебек:
Даң-доң-доң,
Доң-доң-дың,
Тең-гель, тең-гель,
Пил-лер, даң-даң,
Тиль-тиль-тиль.
Базар йөргән, урыс белән аралашкан ирләр, Чуриледән кайтышлый, ат чанасында килеш моңа кушылып, шаярып, болай дип җырлыйлар да иде:
Нов-вый год –
Годовой счёт;
Кил-дең, кит-тең,
Бер ти(е)н акча бирмә-деңң…
Без, малайлар, моны рәхәтләнеп тыңлыйбыз, ә әниләр каш җыера.
– Азан әйткәндә, шау итеп чана шудыгыз бит, ник анысын тыңламадыгыз, – дип орышалар.
Ялгышалар. Азанны да тыңладык. Анысы эңгер-меңгер алдыннан булды. Тау башында чаналарны, чаңгыларны куеп торып тыңладык. Тып-тын калган, кичкә иңрәгән татар авылының өстенә манарадан кичке азан тавышы иңгәндә, карчыклар җилкәләренә бишмәтләрен салып чоланга, ишегалдына, капка төбенә чыгалар. Салкында манара такталары чарт-чорт килә, мөәззин басар урынын җайлый, бу тавыш бөтен авылга ишетелеп тора. Менә бервакыт күктән фәрештәләр авазы килгәндәй була. Мөәззин яки аның вазифасын үтәүче мәдрәсә белемле ил карты борын авазлары белән генә авыл өстенә сихри моң сибә. Нәкъ теге дөньядан инде!
Аллаһы әкбәр, Аллаһы әкбәр, Аллаһы әкбәр,
Лә илаһе илля-аллаһ
Вә әшһәдү әннә-Мөхәммәдән рәсүлул-лаһ!
Карчыклар моңаеп елый.