Keçmişdən gələn səslər. Болеслав ПрусЧитать онлайн книгу.
bilmirəm…
– Onu sevdiyini, onunla tanış olmaq istədiyini yaz, – atası səbrini itirərək, belə dedi.
– Mən ondan qorxuram…
– Bu, yaxşı deyil, o bizim yaxın qohumumuzdur, qohumları isə sevmək lazımdır…
– Bilirəm…
– Bax görürsən! Yaxşı, məktubu özüm sənə diqtə edərəm.
Anelka yenə atasının sözlərindəki saxta notu hiss etdi. Bu yaxınlarda onun doğum günü idi və qız panna Valentinanın rəhbərliyi altında ona təbrik yazmalı idi. Lakin müəllimə uydurma sözlər deməyəcəyini və Anelkanı ikiüzlülüyə öyrətməyəcəyini bildirərək, ona kömək etməkdən qəti surətdə imtina etdi. Əgər qız atasını sevirsə, lazımi ifadələri özü tapa bilər.
Anelka təbriki özü düzüb-qoşdu və valideyninin çox xoşuna gəldi. Onlar mürəbbiyənin hərəkətini təriflədilər, onun baxışlarını bəyəndilər; Anelka sevinirdi, çünki hamının səmimi olduğunu hiss edirdi.
Atası ilə bugünkü söhbət isə onu güclü şəkildə incitdi. Valideyninin qüssəsini onları hansısa bəlanın hədələdiyini ondan yaxşı heç kəs hiss etmir, anlamırdı; amma qız öz müşahidələrini qəlbinin ən dərinliyində gizlədirdi. Öz hisslərini açıq ifadə etmək ona ədəbsiz görünürdü. Necə yəni? Doğrudanmı o, mülklərində adamların, kəllərin və hətta torpağın aclıq çəkdiyini, atasının Şmuldan borc pul aldığını, anasının isə səməni ekstraktının olmadığını kiməsə etibar etməlidir?.. Bəlkə, hamıdan gizlin, göz yaşına boğularaq, allahla danışdığını da yazmağı ona tapşıracaqlar?..
Yoxsa nəinki adəti əleyhinə evdə oturan və naharda şərab içməyən, üstəlik onu əvvəllər özünün pislədiyi ikiüzlülüyə məcbur edən ata haqqında yazmalı?
Ah, o, evdəki böyük dəyişiklikləri qeydə alır və barəsində fikirləşmək belə dəhşətli olanı eşidirdi… Hələ Şmul atasının evlənməsi barədə nə boşboğazlıq edirdi?.. Bədbəxtlik bəd ruh kimi onların evinə yerləşmişdi: bu görünməyən ruh var-dövləti sovurur, adamları dağıdır, ananı incidir, atanın qəlbində hər şeyi alt-üst edirdi. Bir neçə il əvvəl Anelka meşədə fırtınanın aşırdığı ağacları görmüşdü və onlara acımadan ürəyi sıxılmışdı. Əgər atasının qəlbində belə bir boşluq varsa, ona ağlamaq olar, amma bu barədə ucadan danışmaq – heç bir halda!
Atası nahardan sonra məktubu diqtə etməyi ona vəd edərək, kabinetdən yola salanda qızın ağlına belə fikirlər gəlirdi. Anelka özünə yer tapa bilmirdi.
Saat ikidə, artıq masanı hazırlayanda və valideynlər terrasda uşaqlarla əyləşəndə evə bir minik arabası yaxınlaşdı və ondan alçaq boyli, kök və hərəkətli bir qadın çıxdı. Lakey cənablara gələnin onları görmək istədiyini məruzə etdi.
– Kimdir? – deyə pan Yan soruşdu.
– Adilərdən deyil. Deyəsən, təsərrüfat müdirəsidir.
– Nədə gəlib?
– Qayda gətirib… Onu, sandıqçasını və yatacaq düyünçəsini…
–O əclaf? – ata donquldandı. –De, qoy içəri girsin.
Lakey getdi. Gələn qadın kandarda zil səslə dil boğaza qoymurdu:
–Quzum, şeyləri hələlik döşəməyə yerləşdir, mənsə cənablardan sənə iyirmi quruş göndərmələrini xahiş edərəm. Məndə heç nə qalmayıb. Görürsən, pulqabı tamamilə boşdur… Bütün pulları şəhərə yolda xərcləmişəm…
Sahiblər bu səsin onlara tanış olduğu görkəmilə bir-birinə baxdılar. Pani Matilda yüngülcə qızardı, onun əri isə qaş-qabağını tökdü.
Bu anda şəhərlisayağı, amma dəbdən çox uzaq, burnus (geniş qadın paltosu – tərc.) və şlyapa geyinmiş bir qadın terrasa yüyürüb gəldi. Artıq kandarda o, qucağını açdı və ucadan səsləndi:
– Salam!.. Salam, Metsya!.. Bunlar sizin uşaqlardır?.. Allaha şükür!.. – O irəli addımladı və pani Matildanın boynuna atılmaq istədi.
Ancaq pan Yan onun yolunu kəsdi.
– Icazə verin, – dedi. – Kimlə danışmaq şərəfinə nail oluruq?..
Qadın quruyub qaldı.
–Yoxsa məni tanımırsız, pan Yan? .. Axı mən Matildanın əmisi qızı, Anna Stokovskayayam… Bununla belə, – təbəssümlə əlavə etdi, – burda təəccüblü heç nə yoxdur, biz on beş ildir, bir-birimizi görməmişik… Mən iflas etməyə macal tapmışam və yəqin, qocalmışam: iş məni qurudub.
– Bu, Andzyadır, Yasek, – pani Matilda belə dedi.
– Əyləşin, – deyə pan Yan gizlədilməyən narazılıqla hay verdi və stul göstərdi.
– Sağ olun, – gələn qadın cavab verdi, – amma əvvəlcə görüşmək istəyirəm… Metsya…
Pani Matilda güclü karıxma ilə sol əlini qonağa uzatdı.
– Mən sağlam deyiləm… Budur, stul…
– Bu, gözəl qızdır – sənin qızındır?.. Məni qucaqlasana, bala, mən sənin xalanam…
Bu danışmağa həvəsli qadın Anelkanın ürəyindən oldu və o, stulundan sıçrayaraq, öpməyə hazırlaşmaqla, xalanın yanına qaçdı.
– Anelka!.. Qonağa təzim et!.. –atası onu dayandıraraq, ciddi şəkildə belə dedi.
Anelka anlaşılmazlıqla gah atasına, gah da ifadəli sifətindən pərt və dilxor olduğu hiss olunan xalaya baxaraq, çökdü.
–Sizə narahatlıq verdiyimi görürəm, ancaq öz günahımdan olmadığına allah şahiddir. Mən ksöndzün təsərrüfat müdirəsinin öldüyünü öyrənərək, sizin şəhərə gəldim. Mal-dövlətimdən məhrum olandan sonra yeganə arzum, heç olmasa, qocalıqda tikiş üzərində əlləşməmək olub. Hansısa hörmətli ksöndzün (sizinki isə, belə deyirlər, olduqca yaxşı insandır) yanında, təmiz havada sakitcə yaşaya bilərdim, təsərrüfat müdirəsi işləmək isə çətin deyil. Ona görə də bu yer barəsində eşidərək (Bəlkə, öz boşboğazlığımla sizin zəhlənizi tökmüşəm?), paltartikən maşını və ütünü satdım və yola düşdüm.
Plebaniyaya (ruhaninin həyətinə – tərc.) qədər çatdım, son quruşlarımı məni gətirən yəhudiyə verdim. Daxil olub, xidmətçidən soruşuram: “Ksöndz evdədirmi?” – “Evdədir” – deyir və çal qocanı göstərir. Març deyə əlindən öpürəm. “Ey xeyirxah, – deyirəm, – məni təsərrüfat müdirliyinə götür, mən yaxşı ailədənəm, əllərimi yanıma salmadan işləyəcək, sənin dövlətini qoruyacağam”. O isə cavab verir: “Ah, hörmətli qadın, mən səni götürərdim, – mənə belə gəlir, sən yaxşı qadınsan, – amma heç nə edə bilmirəm: hələ o biri həftədə buralı bir anbardara söz vermişəm, o mənim ayaqlarıma düşdü və əgər onu qəbul etməsəm, acından öləcəyinə inandırdı”.
– Bu bizim təsərrüfat müdirəsi Kivalskayadır, – deyə pani Matilda pışıldadı.
– Fırıldaqçı qadın! – deyə mülkədar donquldandı.
Sevincdən xalanın gözləri işıldadı.
– Ah,