Avtoritar şəxsiyyətin necəliyi. Теодор В. АдорноЧитать онлайн книгу.
əsas etibarı ilə qəsbkar olur. O, mötəbər burjuanın və ya işgüzar insanın maskasında utanmazcasına çıxış edən küçə taciridir.
Müsahibənin materiallarında tipik antisemit qeydlər bu istiqamətdə gedir, hərçənd onlarda “proletar” antisemitizminin motivləri əsas yer tutur, buna aid yəhudi-istismarçı və ya ağır fiziki əməkdən yayınan yəhudilər barədə ideyanı misal göstərmək olar. Proletar və burjuaziya antisemitizminin arasında fərqi şişirtmək lazım deyil. Tez-tez işçilərin yəhudilərə aid etdikləri xüsusiyyətlər özlərində “uyğunlaşa bilməmiş burjua” aspektini saxlayırlar.
İşçiyə istismarın simptomu görünən bir şey, orta sinif üçün asanlıqla namussuzluğa, burjuaziya əxlaqının yolverilməzcəsinə pozulmasına, dürüst əməyin tərifinə aid edilən ən əhəmiyyətli prinsiplərə görə qınağa çevrilə bilər.
Burada nəzərdən keçirilən klişe sinfi baryerlərlə bağlı deyil, onların yalnız funksiyası dəyişir və nəticədə tonların yer dəyişməsi baş verir.
“Uyğunlaşa bilməmiş burjua”nın təsəvvürlərində motivlərin üç qrupu aydın seçilir: yəhudilərin zəifliyi və onların psixo logiyasının bununla əlaqəli xüsusiyyətləri; yəhudilərin orta siniflə önəmli dərəcədə yer tutmayan həddən ziyadə kompensasiya kimi eyniləşdirilməsi: yəhudilərin nahaq cəhd etdikləri siniflə bağlı aid eyniləşdirməyə aid dərin qeyri-loyallıq, onların eyniləşdirilməsinin və təbiətinin, yəni təcrid edilmiş, istənilməyən və bağlı qrupun təbiətinin alınmamış cəhdlərinin ifadəsi kimi qəbul edilən qeyri-loyallıq. Birinci iki qınaq məlum obyektiv əsaslandırılmaya ehtiyac görür. Yəhudilərin mazoxizminə aid kifayət qədər sübutlar var – məsələn, Anton Lurenin ən yeni tədqiqatları, – və dinin psixologiyasında mazoxizmin əsasları. Əksinə, üçüncü qınaq, görünür, əsasən proyektivdir və “bütün bu dəstədən azad olmaq” arzusunun əsas haqq qazandırılmalarından birini təşkil edir.
Yəhudilərin zəifliyi haqqında ideya F114-ün (bütün şkalalarda yuxarı bal toplayan qismən yəhudi mənşəli olan tibb bacısı) ümumi fikirlərində təqdim edilib:
“Mənim bir əmioğlum var. O məni sevirdi və mənimlə evlənmək istəyirdi. Mənşəcə o məndən artıq yəhudidir. Mən onu sevirdim, amma ona ərə getmək istəmirdim. Mən ona səbəbi izah etdim – axı o yəhudidir. İndi o qeyri yəhudi ilə evlənib, onların iki uşağı var. O məndən daha artıq antisemitdir. Bu bir çox yəhudilərə aiddir – onlar sanki iflic edilib və ya qozbeldirlər. Bu onlarda nifrət və ya peşmançılıq yaradır”.
Güman ki, yəhudilərin özlərinin yaxud daha aşağı bal sayı ilə dindirilənlərin daha pozitiv yolla yəhudilərin bu cür zəiflikləri haqqında fikir bildirmələri tipikdir.
Nifrət zəifliklə əlaqələndirilən qərəzli nöqteyi-nəzərlə dindirilənlər daha çox yəhudilərin “həddən artıq təsiri əldə edirlər” və “hər şeyə malikdirlər” kimi güclü tərəflərini vurğulamağa meylidirlər.
Aşağı bal yığan münasibətin nümunəsi olan 5055, bütün şkalalarda balların aşağı sayı ilə çox liberalcasına köklənmiş 73 yaşlı qoca yəhudilərin zəiflikləri fikrinə həmfikir olur.
O fikirləşir ki, yəhudilərin özünümüdafiəsi fəlsəfəsi başqa insanların düşmənçiliyinə səbəb olacaq vəziyyətə gətirib çıxardı.
Ekstremist köklənmiş insanlarda yəhudilərin zəiflikləri haqqında bilikləri bəzən eyniləşdirməyə gətirib-çıxarır: onlar şüurlu olaraq yəhudilərə qarşı özləri düşməncəsinə köklənmiş tanış yəhudilərə qarşı durmaq üçün yəhudi rolunu qəbul edirlər, ola bilər ki, dərk etmədən, antisemitizmin günahlarını yumaq üçün ən azı simvolik planda yəhudilərin məruz qaldığı alçalmalara uğrayırlar.
Bunun təsviri kimi 5028, 20 yaşlı bir qədər əsəbi interyer dekoratorunun nöqteyi-nəzəri xidmət edə bilər. O, aşkarca atasına qarşı çıxır, ancaq anasına çox bağlıdır.
Dindirilən və onun bacısı yəhudilərə heyran olduqlarını bildirirlər. O, bir ata kimi qızğın antisemit olan qohumları ilə onun atasının rolunu oynaması barədə zarafatdan danışdı. Qohumlarını inandırdılar ki, ana xətti üzrə onun ulu babası yəhudi olub. Dindirilən izah etdi ki, ana xətti üzrə onun ailəsinin çox üzvləri bir qədər yəhudi kimi görünürlər, “çünki onların burunları uzundur”. Bunu danışdıqları ata xətti üzrə əmioğluları, bir fikirdən az qala “intihar etmişdi”.
Dindirilən birdən birə qeyd etdi ki, ola bilər ki, yəhudilərə qarşı simpatiyasının səbəblərindən biri odur ki, onun “heç vaxt iddialara malik yəhudilərlə tanışlığı olmayıb”.
Yəhudilər barəsində qərəzlilərlə şəxslərdə onların çatışmazlıqlarının təsvir edilir, çünki bu onların güclü tərəflərinin təkmilləşdirməsi ilə bağlıdır, bəzən öz həmahəngliyinin sayəsində profaşist istiqamətinin Amerika təbliğatçılarının standart mövzusuna görə seçilən xüsusi hal alır.
Bu – yəhudi-qaçqının obrazıdır, hansı ki, eyni zamanda həm güclü (“işi bizim amerikalı oğullarımızın əlindən alır”), həm də zəif (“murdar səfil”) yəhudi obrazı. Tam əsasla inanmaq olar ki, ikinci motiv həlledicidir (qərar verəndir). M105N belə qeyd edir:
“Bizim ölkəmizə bir çox yəhudi mühacirləri gəlir. Burada yaşamaq onlara rahatdır və onlar hakimiyyəti öz əllərinə alırlar. Onlardan hər biri ilə ayrılıqda ünsiyyət belə saxlamaq olmaz, amma bir çoxları çoxlu pul qazanmasına baxmayaraq, ümumiyyətlə murdar qorxuncdur”. Qaçqınlarla bağlı təcavüzkarlıq dindirilənin fikrincə, hətta antisemitizmin zəif ifadə edildiyi hallarda belə özünü büruzə verir.
5036, hal-hazırda işsizlik müavinətini alan caz-orkestrindən musiqiçidir və E və F şkalaları üzrə yuxarı ballar göstərib, ancaq RES şkalasına görə daha az bal toplayıb.
Hərçənd o yadlar qrupları ilə bağlı istənilən tip antaqonizmi25 inkar edir, bu antaqonizmin səthdə olmağı güman edilir.
O əmindir ki, əgər vaxt və şərait imkan verirsə, qaçqınlara vətəndaşlıq vermək lazım deyil və onları evə göndərmək lazımdır.
Rəqiblərin ölkəsinə gəlmiş bu dindirilən nifrətinin psixi təyini, hansını ki, qarşı qidalandırır, onun etirafı əsasında inamla belə nəticəyə gəlməyə imkan verir ki, şübhəsiz, yəhudilər musiqi istedadına malikdirlər.
Buna qarşı yalnız qeyri-müəyyən standart ittiham qoyulur:
“Amma onlar hamısı əlbirdirlər və elə işğalçı və gurultuludurlar ki, bəzən onlara tab gətirmək qeyri-mümkündür”. O, iddia edir ki, bəzən yəhudi-musiqiçilərin təcavüzkarlığı və eqoist tələbləri onun yaratmaq istədiyi kiçik estrada kollektivlərinin dağılmasına gətirib çıxarmışdı.
Daha qazanclı təklifləri alan kimi, onlar dərhal onun kollektivini tərk edirdilər. “Amma mən burada geri qalmamağa çalışdığım üçün, uğursuzluğa iki dəfə dözməyə məcbur idim”. Digər tərəfdən, o, deyir ki, bəzi yəhudilər, şübhəsiz, çox mədəni insanlardırlar.
Qaçqınları, obyektiv zəiflər kimi, daim ağa hərəkətlərində və hakimiyyətə gəlmək cəhdlərində ittiham edirlər.
Əgər
Düşmənçilik, ədavət, əleyhdarlıq