Кавказан баххьаш. Горцы. Мзия РатианиЧитать онлайн книгу.
хьуна хаьа тхойшиъ хIун гIуллакх эцна араваьлла. Айхьа хIоттийна мах ала, тIаккха оха кIант дIавуьгур ву. Иза шен нахана дIавала веза. Берашца тIом беш а ца хуьлу, берашкара чIир оьцуш а ца хуьлу – эланна тIера бIаьрг ца боккхуш, элира Татархана.
– Ас дукха хан йу массаьрга а дIааьлла: кIант со волчохь вац. Шаьш ца тешахь, хIара керт талла – жоп делира элас Куте а хьоьжуш. Кхета мегар дара элас кIант дIалур воций. Хьеший хьалагIевттира. Кутас ша кертара араволуш, йуха а хьаьжна элира:
– Диц ма делахь вайшиъ йуха а гур хилар! – кхин вист ца хуьлуш кертара аравелира Кута. Воккхачу стеган Iодика а йина шайн доттагIчунна тIаьхье аравелира Ислам а, Татархан а.
Илико волчуьра ДадешкелианигIаьрга хIорш цIа баьхкича, хIинца а дIаваханза хиллачу Джансуга элира:
– Кута, тхо тарковски элийн цхьа тIаьхье йу. Доьзална йукъахь хилла дар-дацар бахьана долуш, Сванетехь тхайн паргIато леха дезна тхан. Сайн белхан гIуллакхашкахула со дуккхозза а хилла Дагестанехь а, Нохчийчоьхь а. Къилбаседа Кавказан сардалан гуонехь болх бина ас. Со тешна ву тхан дай а хьо волчохь Довта-МартантIехь хилла хир бу. Хьо дикачу дайх, йаьхь йолчу къомах схьаваьлла а ву, Паччахьан эскар хьайх цецдоккхуш майра турпалхо а ву. ХIинца дуьйна хьо тхан уллора накъост а ву. Хьуна гIо эшча, тхайн ницкъ кхочург дан тхо кийча а ду – Кутех бIаьрг буьзна хьоьжура эпсар.
– Ас даггара баркалла боху суна тахана гIо дан мел гIоьртинчунна. Хьуна а, Ислам, хьайн массо а гIуллакх дIа а тесна, соьца Гуьржеха веана волчу. Шуна а – ДадешкелианигIаьрга хьаьжира Кута. – Аш шайн ницкъ кхочург дира и кIант цIа верзо. Баркалла шуна. Амма хIинца цкъа а хила йиш йац моьттург дан деза, иза ас дийр а ду – велавелира Кута.
Шен накъосташка Iодика а йина, Кутас йуьхьарлецира Маьршачу Сванете боьду некъ – шен доттагIа эла Ратиани а, цуьнан зуда, Кутин ду биъна йиша Фатика а йолчу. Татархана шен нах бахийтира Кутица цхьаьна, иза ша воьдучу дIакхаччалц цуьнан кхерамазалла ларйан.
Эла Мачутадзе
Кута эла Дадешкелиани волчу веана аьлла Мушнинна цу дийнахь хезира, амма ламанхойн Iадатаца догIуш дац нехан хьеший хьебан, нагахь санна и хьаша хьан уллера накъост велахь а. Фатика-м йоккха йина а ца йолура. Дукха хан йара цу шиммо Кута шайга хьошалгIа кхойкху, ткъа хIинца эххар а тIекхечира цара сатийссина мIаьрго. Буьйса йаллалц Iаш йара Фатика Кута схьакхачаре хьоьжуш, амма Мушнис элира цуьнга:
– Фатика, нохчаша чIогIа лардо хьошаллин хьалхара кхо де. ХIусамден ларам беш и кхо де лардеш хир ву Кута.
ШолгIа де а чаккхенга лестара. Iуьйранна дуьйна Местия дIавахана вара Мушни. Фатика шен кертахь гIуллакхаш деш йара. Иза йоьдучу тIаьхьа оьхуш, цуьнан кучан йухах а тассавелла вара церан ши шо кхаьчна волу жима кIант. Мушнис шен доттагIчунна сийнна Дато цIе тиллинера цунна. Делкъал тIаьхьа Мушни ша вехачу, Шхара ломан когашкахь Iуьллучу Ушгули йуьрта цIа веара.
Шавцкала (Iаьржа хи) хи Энгури хих кхетачу хьоста йистера, лаьмнийн марахь Iуьллу и исбаьхьа хаза йурт РатианигIара йиллинера.
– Тахана Кута